دلایل بی اختیاری ادرار در سالمندان | روش پرستاری از سالمند

یکی از مشکلات شایع در سالمندان بی اختیاری ادرار است و با زیاد شدن سن این مشکل هم بیشتر می‌شود‌. این مورد می تواند کیفیت زندگی فرد را پایین آورده و در عملکرد فعالیت های شخص اختلال ایجاد کند و باعث بدتر شدن سلامت جنسی و روانی سالمند می شود. بی اختیاری ادرار معمولاً به دلیل وجود مشکلاتی در مثانه به وجود می‌آید همان طور که می دانید مثانه اندام تحتانی بدن فرد است که در قسمت زیر شکم قرار گرفته و یک بخش مهم از سیستم ادراری می باشد.

بی اختیاری ادرار در سالمندان

بی اختیاری ادرار تکنیک های مختلفی دارد که باید به وسیله پرستار سالمند مورد توجه قرار بگیرد. اگر چه ممکن است این مشکل برای تمام سنین اتفاق بیفتد ولی در سالمندان نسبت به سنین دیگر،  شیوع بیشتری دارد. آمار نشان می‌دهد که نیمی از زنانی که بالای ۶۵ سال دارند، بی اختیاری ادرار را چندین بار تجربه کرده اند و این ممکن است به دلیل پیری، سبک زندگی و یا بیماری باشد.

چه عواملی موجب بی اختیاری ادرار می شود؟

عوامل زیادی می تواند باعث بی اختیاری ادرار در سالمندان شود که از نوشیدن زیاد آب گرفته تا بیماری دیابت می تواند باعث بروز این مشکل شود. دلایل مهمی که باعث بی اختیاری ادرار در سالمندان می شود عبارتند از:

• چاقی
• یبوست
• سکته
• آلزایمر
• اسکلروز چندگانه
• بزرگ شدن پروستات
• افتادگی در اندام لگن
• ضعیف شدن مثانه
• ضعیف شدن عضلات لگن
• بیماریهای مانند ورم مفاصل که باعث می شود فرد نتواند به موقع دستشویی برود.
• بیماری هایی مثل ام اس، پارکینسون، دیابت که می‌توانند به اعصاب کنترل کننده مثانه فرد آسیب بزنند.
• نوشیدنی هایی مانند نوشابه، کافئین، الکل و شیرینی های مصنوعی
• غذاهای پر ادویه یا قندی
• مقدار زیادی ویتامین C
• داروهای آرامبخش، شل کننده عضلات، داروهای قلبی و فشار خون

افزایش سن و همچنین تغییراتی که در بدن فرد ایجاد می شود، باعث بروز بی اختیاری ادرار خواهد شد. هر چه سن فرد بالاتر می رود، احتمال مبتلا شدن به بی اختیاری ادرار هم بیشتر می‌شود. افرادی که چاق بوده و اضافه وزن هم دارند بیشتر مشکل بی اختیاری ادرار پیدا می کنند و این می تواند به دلیل ضعف عضلات مثانه و کف لگن باشد.

بیماری‌های جسمی مثل دیابت، باعث بی اختیاری ادرار می شوند زیرا فرد دیابتی آب بیشتری نوشیده و ادرار بیشتری دارد و این باعث بی اختیاری ادرار خواهد شد. عوامل دیگری که می توانند در بی اختیاری ادرار تأثیر گذار باشند، بیماری هایی هستند که باعث زیاد شدن فشار شکمی می شوند مثل یبوست و یا بیماری های تنفسی. یبوست در سالمندان شیوع زیادی داشته و حدود نیمی از سالمندان از یبوست رنج می برند و این هم می تواند یکی از دلایل بی اختیاری ادرار باشد.

عدم کنترل مثانه دلیل بی اختیاری ادرار در سالمندان

در مثانه ادرار ذخیره شده و در هنگامی که فرد ادرار می کند، عضلات مثانه شل می شود و ادرار به داخل مجاری ادرار منتقل خواهد شد. در همین هنگام عضلات اطراف این مجاری شل شده و ادرار از بدن فرد خارج می شود. اگر عضلات مثانه و همچنین عضلات اطراف آن، به صورت درست کار نکند، باعث می شود ادرار به بیرون از بدن بریزد. بی اختیاری ادرار در سالمندان در صورتی که عضلات شل شود بدون هشدار اتفاق می افتد. بی اختیاری ادرار به معنی نشت ادرار و بیرون ریختن آن در بدن فرد است. اگرچه احتمال دارد که این مشکل برای همه افراد اتفاق بیفتد ولی در افراد مسن مخصوصاً خانم‌ها بیشتر این مشکل دیده می‌شود و اکثر اوقات هم قابل کنترل و یا درمان می باشد.

انواع بی اختیاری ادرار در سالمندان و علائم آن

در افراد سالم ۵ نوع بی اختیاری ادرار وجود دارد که انواع و همچنین علائم آنها موارد زیر هستند:

• بی اختیاری عملکردی: ممکن است مشکلات روحی و یا جسمی باعث شود که فرد نتوانید به موقع توالت برود. این مورد می تواند شامل عدم توانایی برای باز کردن دکمه های شلوار باشد که در صورت مبتلا شدن به آرتریت این مشکل برای فرد به وجود می آید.
•  بی اختیاری سرریز: در صورتی که مثانه فرد به طور کامل خالی نشده باشد دچار مداومت ادرار و یا دربیل مکرر می شود.
• بی اختیاری استرس: این حالت وقتی برای فرد اتفاق می‌افتد که با ورزش، خنده، سرفه و یا حتی عطسه به مثانه فشار می آید.
• بی اختیاری فوری: ممکن است فرد بعد از ادرار غیر ارادی، دوباره میل به ادرار کردن داشته باشد و این به دلیل دیابت، اختلالات عصبی و گاهی هم عفونت های جزئی می باشد.
• بی اختیاری مختلط: این مورد وقتی اتفاق می افتد که فرد به بیشتر از یک نوع بی اختیاری ادراری دچار شده باشد و معمولا ترکیبی از بی اختیاری استرس و بی اختیاری فوری می باشد.

بی اختیاری ادرار در سالمندان به چه صورت است؟

بی اختیاری ادرار در سالمندان به شکل های مختلفی بروز می کند. ممکن است بعضی از سالمندان فقط گاهی دچار مشکل نشت ادرار باشند و بعضی دیگر هم مداوم دچار بی اختیاری ادرار شوند. بعضی از سالمندان ممکن است نتوانند مثانه و روده خود را کاملاً کنترل کنند. آموزش کنترل ادرار باعث می شود مراقب سالمند و یا پرستار، بتوانند در این مشکل به او کمک کنند.

تمرینات عضلانی لگن برای کنترل کردن بی اختیاری ادرار

به این تمرین کگل هم می گویند. در این تمرینات ماهیچه هایی که برای نگه داشتن ادرار از آنها استفاده می شود، تقویت خواهد شد. این کار باعث می‌شود تا فرد بتواند مدت بیشتری در مثانه خود ادرار را نگه دارد. کنترل نکردن ادرار در سالمندان می تواند برای آنها و همچنین مراقب و یا پرستار آنها، استرس آور باشد. طبق مطالعات نیمی از افراد مسن به بی اختیاری ادرار دچار شده‌اند و با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند. بی اختیاری ادرار برای سالمندان بسیار شرم آور و ناراحت کننده است و می‌تواند ضربات روحی سختی به آنان وارد کند. پرستار می تواند با انجام کارهای مناسب از بروز این مشکل جلوگیری کرده و آن را به حداقل برساند.

برای بی اختیاری ادرار در سالمندان، پرستار چه اقداماتی باید انجام بدهد؟

حدوداً یک سوم سالمندان در دوران سالمندی ممکن است به بی اختیاری ادرار دچار شوند و این مورد در خانم ها بیشتر از آقایان دیده می شود. بی اختیاری ادرار عوارض اجتماعی، روانی و جسمی در فرد ایجاد کرده و کیفیت زندگی او را هم تحت تأثیر قرار می دهد. برای کاهش آشفتگی و استرس سالمندان در هنگام بی اختیاری ادرار پرستار باید به نکات زیر توجه کند:

1.  با دکتر سالمند صحبت کنید.
2. مراقب نوشیدنی ها و غذاهای مصرفی باشید.
3. صندلی، مبل و تشک را ضد آب کنید.
4. همیشه کیفی جهت پاکسازی ادرار به همراه داشته باشید.
5. لباسی انتخاب کنید که به راحتی شسته شود.
6. به وسیله ضدعفونی کننده ها بو را از بین ببرید.

با دکتر سالمند صحبت کنید.

این باور که می گویند بی اختیاری ادرار در پیری طبیعی بوده، کاملاً غلط است. این مشکل معمولاً به دلیل بیماری ایجاد شده و به راحتی می توان آن را درمان کرد. اگر شما هم علائم بی اختیاری ادرار را در سالمند مشاهده کردید، حتماً باید برای معاینه سالمند، به پزشک مراجعه کنید تا دلیل این بی اختیاری ادرار توسط پزشک بررسی شود. ممکن است مشکل عفونت ادراری و یا بیماری های دیگری باشد که به راحتی قابل درمان است.

مراقب نوشیدنی ها و غذاها باشید.

بعضی از نوشیدنی ها و غذاها باعث بی اختیاری ادرار در سالمندان می شود. بیشتر این عوامل محرک مثانه، مایعاتی مثل نوشیدنی های گازدار، چای، قهوه و بعضی از میوه های اسیدی مثل لیمو گریپ فروت، پرتقال و یا غذاهایی مانند گوجه فرنگی و حتی عسل و شیرین کننده های مصنوعی می باشند. برای اینکه مشکل بی اختیاری ادرار را در سالمند کاهش دهید و آن را کنترل کنید، باید سالمند را تشویق کنید تا به اندازه لازم مایعات بنوشد و کمتر از نوشیدنی ها و غذاهای محرک استفاده کند. بعضی از این موارد بهتر است از رژیم غذایی فرد حذف شود و یا مقدار آن را کاهش دهید. پرستار سالمند می تواند برای جلوگیری از مشکلات بی اختیاری ادرار، برنامه منظم جهت حمام رفتن سالمند در نظر بگیرد. حمام روزانه برای افرادی که به زوال عقل و یا آلزایمر مبتلا هستند، بسیار مفید است و می تواند بدن فرد را هم عادت دهد که کارها را در زمان خاصی انجام بدهد. از سالمند بخواهید که در فاصله منظم حتی اگر احساس دستشویی نمی کند، حتماً به دستشویی برود. می توانید این کار را هر یک یا دو ساعت انجام دهید تا متوجه شدید که چه مقدار فاصله بین دستشویی رفتن لازم است. این کار باعث می‌شود سالمند به این برنامه عادت کرده و بی اختیاری ادرار در او کاهش پیدا کند.

صندلی مبل و تشک ها را ضد آب کنید.

سالمندانی که مبتلا به بی اختیاری ادرار هستند با مشکل کثیفی تشک، مبل و صندلی روبرو می شوند. پس بهتر است که صندلی و تشک را از جنس ضد آب انتخاب کنید که در صورت کثیفی به راحتی تمیز شوند.

پرستار سالمند می تواند برای جلوگیری از خجالت و اضطراب سالمند با او با مهربانی رفتار کند تا این خجالت و شرم باعث بروز استرس و مشکلات دیگر در فرد نشود. به سالمند اطمینان بدهید که به راحتی می توانید مکان کثیف شده را پاکسازی کنید و نگرانی او کاملاً بی مورد است. بهتر است به سالمند اجازه بدهید که در تمیز کردن لباس ها و مکان با شما همکاری کند.

گاهی بهتر است با شوخ طبعی به سالمند آرامش بدهید مثلاً با خنده به او بگویید که بهانه خوبی پیدا شده تا لباس های آبی او را تعویض کرده و تغییر رنگ بدهید.

برای پاکسازی کردن ادرار همیشه یک کیف به همراه داشته باشید.

سالمندی که دچار بی اختیاری ادرار شده نیازی نیست که حتماً در خانه بشیند. می توانید با وسایل ضروری جهت تمیز کردن، از منزل خارج شوید. شاید استفاده از پوشک در اینجور مواقع کارایی خوبی داشته باشد و دستمال مرطوب و لباس تمیز هم حتماً همراه داشته باشید.