تأخیر گفتاری در کودکان | دلایل و درمان تأخیر گفتاری و زبانی

تأخیر گفتاری یک اختلال ارتباطی در کودکان است. در صورتی که کودک شما تکامل جسمی پیدا کرده ولی باز هم نمی تواند یک عبارت را کامل بیان کند و فقط تلاش می کند تا چند کلمه را به زبان بیاورد تا منظور خود را برساند، احتمالاً دچار اختلال در تکلم شده است. ممکن است توانایی زبانی در این کودکان با سرعت کمتری تکامل پیدا کند و این باعث مشکل در زبان گفتاری کودک خواهد شد. تأخیر در تکلم احتمال دارد با مشکلات شنوایی، اختلالات روانشناختی و گفتاری بروز کند و گاهی هم ممکن است مبتلا شدن به یک مشکل زمینه ای باعث اختلال در تکلم و یا دیر زبان باز کردن کودک شود.

به دلایل نامعلومی امروزه تأخیر در تکلم کودکان در جامعه رایج شده است و طبق آمار حدود ۵ الی ۱۰ درصد کودکان پیش دبستانی در تمام جهان، دچار این اختلال شده اند. شاید سؤال کنید که حرف نزدن کودک تا چه زمانی طبیعی است؟ باید بگوییم که نمی توانیم سن معینی را برای صحبت کردن کودک اعلام کنیم ولی اگر به طور کلی کودک تا دو سالگی جملات ساده و کوتاه را بیان نکرد، آنگاه شما باید کمی نگران شوید زیرا به طور معمول یک کودک باید از سن یک الی یک و نیم سالگی بتواند حداقل ۲۰ کلمه را ابراز کند. بعد از این سن هم با همین کلمات جمله می سازد و در دو تا سه سالگی کامل می تواند جملات کوتاه و ساده بیان کند.

اگر کودک تا سن دو سالگی نتواند جمله کوتاه را بیان کند، احتمالاً با تأخیر در گفتار روبه‌رو شده است. اگر متوجه شدید که کودک شما تأخیر گفتاری دارد، بهتر است با روانپزشک کودک و یا پزشک مراجعه کرده و بعد از آن در صورت نیاز به گفتار درمان متخصص مراجعه کنید. در صورت تأخیر در گفتار، فرزند شما به حمایت بیشتری نسبت به فرزندان دیگر نیاز دارد. آشنا شدن با جزئیات اختلال در گفتار می تواند به شما کمک کند تا آن را سریعتر تشخیص داده و به درمان آن بپردازید.

تأخیر در گفتار کودکان چه علائمی دارد؟

علائم تأخیر در گفتار در کودکان با یکدیگر متفاوت است اگر کودکی در گفتار کُند باشد، احتمال دارد به دلیل وجود یک اختلال تکاملی، با اختلال گفتاری مواجه شده باشد. کودکانی که با مشکل صحبت کردن روبه‌رو هستند، مسلماً این اختلال در تکلم می تواند در زندگی روزمره آنها اثر بگذارد، ولی اگر کودکی به اختلال گفتاری مبتلا شده است، ممکن است در تلفظ صداها در هنگام صحبت مشکل داشته باشد. این افراد مهارت زبانی خوبی دارند به این شکل که جملات و کلمات را فهمیده و می‌توانند با کلمات، جملاتی را بسازند.

به طور کلی باید بگوییم کودکانی که به اختلال گفتاری مبتلا هستند لزوماً به تأخیر در تکلم مبتلا نمی باشند در مقابل کودکانی که دارای تأخیر گفتاری هستند همگی در بیان کلمات محدود مشکل ندارند.

دقت داشته باشید که روند تکامل در گفتار، در تمام کودکان یکسان نبوده پس نباید شما فرزند خود را با کودکان هم سن مقایسه کنید. این کار شما نمی تواند کمکی به سنجش اختلال تکلم در کودک کند؛ پس بهتر است در صورت مشاهده علائم زیر به کارشناس گفتار درمانی مراجعه کرده و با او مشورت کنید:

• تا سن ۱۲ ماهگی، کودک سعی نمی کند با صدا ها، کلمات و حرکات با والدین ارتباط برقرار کند، مخصوصاً وقتی که به کمک شما نیاز داشته و از شما چیزی می خواهد.
• تا ۲ سالگی کودک کلمات محدودی تا حدود ۵۰ کلمه متفاوت را بیشتر نمی گوید و نمی تواند آنها را با یکدیگر ترکیب کند. دستورالعمل‌های ساده ای مثل «مامان کجاست» «کفشات رو بگیر» و… را درک نمی کند.
• در سه سالگی کودک نمی تواند کلمات را با هم ترکیب کرده و جمله بسازد. حتی ممکن است دستورالعمل‌هایی مانند «لباست را بگیر و در کمد بگذار» را هم درک نکند. معمولاً این کودکان به کتاب علاقه کمتری داشته و سوال هم نمی کنند.
• در سن ۴ تا ۵ سالگی که معمولاً سن پیش دبستانی می باشد، کودک نمی تواند به درستی حرف بزند. در این سن مشکل تکلم را نمی توانید به دلیل کم شنوایی بگذارید یا به وجود اختلال تکاملی در کودک، شک کنید.
• کودکانی که به اختلال تکامل زبانی مبتلا هستند معمولاً کلمات مهم را در جمله حذف می کنند و فقط یک بخش از دستور عمل شما را پاسخ می‌دهند. استفاده از کلمات جهت صحبت کردن، برای آنها سخت است زیرا نمی دانند باید از کلمات کلیدی استفاده کنند و ممکن است اصلاً معنی کلمات را درک نکنند.

البته به این موضوع مهم توجه کنید که تأخیر گفتاری در کودکانی که به کم شنوایی، سندروم دان، طیف اوتیسم و سندروم های دیگر مبتلا است طبیعی می باشد، ولی اگر کودک شما کاملاً سالم بوده و علائمی را که ذکر کردیم داشت، حتماً باید نگران شده و به پزشک متخصص مراجعه کنید.

طبق آمار انجام شده تا دو سالگی، یک کودک از هر پنج کودک، دچار علائم تأخیر گفتاری می شود و البته بیشتر آنان با بزرگتر شدن بهتر خواهند شد ولی بعضی از کودکان هم ممکن است تا آخر عمر توانند به خوبی کلمات را درک کرده و در بیان آنها مشکل داشته باشند.

دلایل تأخیر در تکلم کودکان چیست و چرا کودکان به آن دچار می شود؟

دلایل زیادی می‌تواند باعث دیر حرف زدن کودک شود و گاهی ممکن است بیشتر از یک دلیل باعث تأخیر در تکلم کودک شود. بعضی از این دلایل عبارت هستند از:

• اختلال شنوایی: کودکانی که دارای اختلال شنوایی می باشد معمولاً اختلال تکلم هم دارند زیرا کودک صدایی نمی شنود تا بتواند روش برقراری ارتباط را یاد بگیرد.
• مبتلا شدن به اوتیسم: البته تمام کودکانی که به اوتیسم مبتلا هستند دارای تأخیر گفتاری نمی باشند ولی گاهی ممکن است اوتیسم در نوع ارتباط کودک اثر منفی بگذارد.
• ناتوانی های ذهنی: ناتوانی های ذهنی معمولاً باعث تأخیر گفتار در کودکان خواهند شد مثلاً نارساخوانی و یا ناتوانی های دیگر یادگیری، ممکن است باعث تأخیر در حرف زدن کودک شود.
• مسائل اجتماعی روانی: در صورتی که کودک دچار مشکلات روانشناختی باشد ممکن است دچار تأخیر در گفتار هم بشود. مثلاً پدر و مادر نسبت به تکامل زبان کودک بی توجه باشند. امروزه ارتباط بین بیش فعالی و تأخیر های کلامی ثابت شده است.

انواع اختلال تأخیر در گفتار

ممکن است تأخیر در گفتار بیانی، پذیرا و یا حتی ترکیبی از هر دو مورد باشد که جزئیات آن ها عبارت اند از:

• تأخیر در گفتار پذیرا وقتی اتفاق می‌افتد که کودک نتواند زبان را درک کند.
• تأخیر در گفتار بیانی وقتی اتفاق می افتد که کودک نتواند ارتباط کلامی را برقرار کند.
• هر کدام از این موارد، مدت تداوم و شدت مختلفی دارند و گفتار درمان می تواند تفاوت این دو را تشخیص دهد.

فاکتورهای خطر برای بروز اختلال تأخیر گفتاری در کودک

طبق تحقیقات انجام شده فاکتورهای خطر برای بروز اختلال تأخیر گفتاری در کودک عبارتند از:

• نارس بودن
• مرد بودن
• وزن کم در هنگام تولد
• سابقه خانوادگی و مشکلات زبانی و گفتاری
• والدینی با تحصیلات پایین

آیا می توان از اختلال تأخیر گفتاری پیشگیری کرد؟

بعضی اوقات این اختلال به دلایل عوارض ناخواسته مثل منزوی شدن کودک، تأخیر در مهارت های دیگر کودک و یا عدم تحصیل، به وجود می آید ولی شما با تشخیص این موارد می توانید از پیشرفت آن جلوگیری کنید. توجه کنید که اختلال در گفتار حتماً باید بین سن دو تا دو نیم سالگی شناسایی شود و مورد درمان قرار بگیرد.

چگونه می توان تأخیر گفتاری در کودک را تشخیص داد؟

اگر کودک دچار تأخیر در گفتار یا زبان شده باشد، شما باید سریعاً آن را تشخیص داده و به آسیب شناس گفتاری زبان که متخصصین در این زمینه است مراجعه کنید، یا می توانید از پزشک کودک خود بخواهید که یک متخصص گفتاردرمانی به شما معرفی کند.

گفتار درمانگر می تواند مهارت زبانی و گفتاری کودک را بررسی کرده و آزمایشات لازم را انجام دهد و شما را در رفع مشکل راهنمایی کند، تا با کمک او، کودک در زبان و گفتار پیشرفت کند. گفتاردرمانگر موارد زیر را بررسی خواهد کرد:

• بررسی می کند که کودک چه چیزهایی را می فهمد.
• بررسی می کند که کودک چه کلماتی را می تواند بیان کند.
• توسعه صدا و همچنین وضوح گفتار را در کودک بررسی می کند.
• بررسی وضعیت دهانی حرکتی کودک مانند روش کار زبان، دهان و…

گفتار درمانگر، موارد بیان شده را چک کرده و طبق آزمایشات، مقدار آسیب کودک را بررسی می کند و احتمالاً برای کودک شما گفتار درمانی را توصیه خواهد کرد.

گفتار درمانی چگونه به کودک کمک می کند؟

گفتار درمانی می تواند به بهبود مهارت‌های زبانی و گفتاری کودک کمک زیادی کرده و همچنین به شما آموزش می دهند که چگونه با کودک خود در خانه کار کنید. گفتار درمانگر به شما آموزش می‌دهد که در زمانی که در کنار فرزند خود هستید، چگونه از زمان استفاده کرده و برای پیشرفت زبان و گفتار کودک با او صحبت کنید. مثلاً خریدهای روزانه و حتی نام مواد غذایی که در فروشگاه موجود هستند، باید به کودک گفته شود. وقتی شما در حال غذا درست کردن هستید باید با کودک صحبت کنید و آشپزی را برای او توضیح دهید و یا وقتی می خواهید اتاق را تمیز کنید به هر چیزی که دست می زنید، باید با کودک گفتگو کرده و با کلمات ساده همه چیز را برایش توضیح دهید ولی به این موضوع مهم توجه کنید که هیچگاه به زبان کودکانه نباید با این کودکان صحبت کرد.

بهترین روش درمان این است که درمانگر تأخیر های گفتاری و زبانی کودک را بشناسد. دقت داشته باشید حتماً در سنین پایین تر برای رفع این مشکل اقدام کنید. اگر شما هم در مورد مهارت های گفتاری در فرزند خود نگران هستید حتماً باید سریع با پزشک تماس بگیرید.