فرق شهر و شهرستان و بخش و استان چیست / تقسیمات کشوری چیست

تقسیمات کشوری به سلسله مراتب سیاسی و اداری، در تقسیم کشور به قسمت های کوچکتر می گویند که  جهت سهولت در اداره کشور و ایجاد امنیت و همچنین بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی انجام می گیرد.

این تقسیم بندی ها گاهی ممکن است بر مبنای اوضاع جغرافیایی، تاریخ و فرهنگ و گاهی بر ملاحظات سیاسی و جمعیت صورت بگیرد. هر کدام از قسمت ها برای اداره کردن، از درجه ای خودمختاری برخوردارند. و هر کدام از این تقسیمات دارای یک دولت محلی می باشند. احتمال دارد یک کشور به استان هایی تقسیم شده باشد که هر استان هم به شهرستان تقسیم می‌شود و شهرستان هم از شهرهایی تشکیل شده است.

برای اداره بهتر امور کشور، تقسیمات کشوری ضروری و لازم می باشد. به همین دلیل است که در نظام حقوقی ضوابط و تعاریفی برای تقسیمات کشوری  در سال ۱۳۶۲ تصویب کردند که در سال‌های بعد هم بازنگری و اصلاح شده است. بر طبق قانون تقسیمات کشوری به ترتیب از بالا به پایین عبارتند از:

1. روستا
2. دهستان
3. شهر
4. بخش
5. شهرستان
6. استان

۱- روستا

کوچکترین واحد از تقسیمات کشوری روستا می باشد که به وسیله دهیار و یا مدیر روستا اداره می شود. دهیار در مراکزی به نام دهیاری به کار خود مشغول است که بر طبق آمار بیشتر از ۳۷ هزار دهیاری در تمام روستاهای کشور تشکیل شده است و خدماتی را هم به ۱۹ میلیون جمعیت روستایی ارائه می کند.

۲- دهستان

یکی از کوچکترین واحد تقسیمات کشوری که محدوده جغرافیایی معینی هم دارد، دهستان است که از پیوستن چند روستا به یکدیگر، مزرعه و مکان های همجوار تشکیل می شود. دهستان زیرمجموعه‌ای از کوچکترین واحدهای تقسیمات کشوری می باشد که واحدهای بزرگتر عبارتند از شهرستان و استان. دهستان شامل روستاهای به هم پیوسته است که از جهت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به هم وابسته هستند.

۳- شهر

در تقسیمات کشوری شهر به محلی می‌گویند که دارای حدود قانونی بوده و در محدوده ی جغرافیایی بخش قرار دارد و از جهت بافت ساختمان ها، اشتغال مردم و عوامل دیگر، دارای ویژگی های مخصوصی است، به شکلی که بیشتر افرادی که در شهر ساکن هستند، در حال مشاغل کسب، کشاورزی، صنعت و تجارت، خدمات و همچنین فعالیت های اداری می باشند و در مورد خدمات شهری هم از خودکفایی برخوردارند.

۴- بخش

در کشورهای جهان و همچنین تقسیمات کشوری ایران، بخش به واحدی می‌گویند که از شهرستان کوچکتر بوده و از دهستان بزرگتر است. بخش محدوده جغرافیایی معینی دارد و از به هم پیوستن دهستان های همجوار که از مزرعه ها، روستاها، مکان و احیاناً شهر تشکیل می شود که از جهت اوضاع اجتماعی و عوامل طبیعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، واحد همگنی را بوجود می آورد.

۵- شهرستان

شهرستان هم واحدی از تقسیمات کشوری می باشد که دارای محدوده جغرافیایی معینی است و از به هم پیوستن بخش های همجوار تشکیل می شود که از جهت اوضاع اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و عوامل طبیعی با یکدیگر متناسب بوده و مکان همگنی را به وجود می آورد. شهرستان به وسیله فرماندار اداره می شود. وقتی چند شهرستان همجوار به هم می پیوندند استان تشکیل می شود.

۶- استان

بزرگترین واحد تقسیمات کشوری استان است که محدوده جغرافیایی معینی دارد و از بهم پیوستن چندین شهرستان همجوار با موقعیت های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، طبیعی، اجتماعی و فرهنگی، تشکیل می شود. استان به وسیله استاندار اداره می شود.

فرق شهر و شهرستان

فرق شهر و شهرستان این است که شهر از شهرستان کوچکتر است. در تقسیمات کشوری، ایران از ۱۲۴۵ شهر و ۴۲۹ شهرستان تشکیل شده است.

برای اینکه شما را با تفاوت شهر و شهرستان آشنا کنیم ابتدا باید هر کدام را به طور کامل برایتان توضیح داده و تقسیم بندی های آن را برایتان بیان کنیم:

شهرستان چیست؟

شهرستان واحدی می باشد که شامل شهر و بخش است و در دو حالت می توانیم شهرستان را تعریف کنیم:

1. تقسیم بندی شهرستان
2. تعریف قانونی شهرستان

۱- تقسیم بندی شهرستان

در تقسیمات کشوری شهرستان از استان کوچکتر و از بخش بزرگتر است. هر استان به چند شهرستان و هر شهرستان هم به چند بخش تقسیم می شود. در ایام قدیم به شهرستان ولایت می گفتند. شهرستان به دلیل اینکه از جهت سیاسی و اداری دارای ارگان های زیادی می باشد و تسهیلات بیشتری هم دارد معمولاً بیشتر برنامه‌ریزی‌های کشوری اعم از اقتصادی و سیاسی، به تفکیک شهرستانها انجام می شود. بخش های مختلف کشور هم در تلاش، جهت ارتقاء خود بوده و برای رسیدن به شهرستان تلاش می کنند.

۲- تعریف قانونی شهرستان

همانطور که گفتیم شهرستان واحدی از تقسیمات کشوری می باشد که محدوده جغرافیایی معینی دارد و از پیوستن چند بخش همجوار از نظر اقتصادی، اجتماعی، طبیعی، فرهنگی و سیاسی واحدی متناسب و همگن را به وجود می آورند.

طبق قانون حداقل جمعیت در شهرستان در تراکم متوسط، ۸۰ هزار نفر و در تراکم زیاد هم، ۱۲۰ هزار نفر می باشد. البته در تبصره قانون آمده است در صورتی که مکانی در نقاط کم تراکم و یا جزایری مرزی و دور افتاده و یا کویری باشد، می تواند با توجه به شرایط اقلیمی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تا حداقل ۵۰ هزار نفر باشد.

شهر چیست؟

شهر منطقه ای دارای حدود قانونی است و در محدوده جغرافیایی بخش قرار دارد. افرادی که در آنجا ساکن دائمی هستند به شغل تجارت، خدمات، صنعت و همچنین فعالیت های اداری مشغول هستند. شهر مرکز مبادلات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است. بدین ترتیب می توانیم شهر را با دو عامل تولید کالای بیشتر و اشتغال بیشتر توصیف کنیم. شهر دارای سیستم بهداشتی حمل و نقل، مسکن و آب و برق می باشد.

در دو حالت می توان شهر را تعریف کرد که عبارتند از:

1. تقسیم بندی شهر
2. تعریف قانونی شهر

۱- تقسیم بندی شهر

شهر و روستاها و دهستان ها همگی باهم تشکیل یک بخش می دهند. در تعریف کردن شهر باید دو مورد مهم را در نظر بگیرید:

• اندازه جمعیت
• اندازه شهر

از جهت علوم مختلف، شهر تعاریف مختلفی هم دارد. مورخان برای تعریف شهر به قدمت آن توجه می‌کنند ولی اقتصاد دانان برای تعریف شهر، به جایی که شغل بیشتر مردم آن کشاورزی نباشد شهر می گویند. جمعیت شناسان برای تعریف شهر از تعداد جمعیت منطقه استفاده می کنند.

جامعه شناسان به جایی شهر می گویند که محل تولید و تقاضا، تمرکز جمعیت، سرمایه و احتیاجات مردم بوده و تقسیم کار اجتماعی هم در آن صورت بگیرد.

۲- تعریف قانونی شهر

شهر محلی است که دارای حدود قانونی بوده و همچنین در محدوده جغرافیایی بخش قرار دارد و از جهت بافت ساختمانی، ظاهری و اشتغال دارای ویژگی های خاصی است، به صورتی که اکثر مردم آن ساکنان دائمی بوده و به مشاغل کشاورزی، صنعت، تجارت، خدمات و همچنین فعالیت های اداری مشغول هستند.

ساکنان شهر، در زمینه خدمات شهری تقریباً از خودکفایی برخوردار بوده و باید حداقل دارای ۱۰ هزار جمعیت باشد. وزارت کشور می تواند در شهر دستور تشکیل شهرداری و انجمن بدهد.

تفاوت شهرستان با شهر چیست؟

ابتدا شما را با تعریف شهرستان و شهر به طور کامل آشنا کردیم. شاید سوال کنید که تفاوت شهرستان و شهر چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که شهر و شهرستان تفاوت های مشخصی با هم دارند که عبارتند از:

1. در تقسیم بندی های کشوری شهر از شهرستان کوچکتر است.
2. شهرستان شامل شهر و بخش می باشد، ولی شهر شامل روستاها و دهستان اطراف است.
3. در قدیم به شهر خشت می گفتند ولی به شهرستان ولایت می گفتند.
4. طبق تعریفات قانونی شهر باید حداقل ۱۰ هزار نفر جمعیت داشته باشد ولی شهرستان باید از ۸۰ تا ۱۲۰ هزار نفر باشد.
5. از جهت برنامه های کشوری شهرستان از اولویت بالاتری نسبت به شهر برخوردار است.
6. یکی از شهرهای شهرستان، مرکز شهرستان بوده که بهترین و مناسب ترین مرکز برای فعالیت های اجتماعی، اقتصادی، طبیعی، فرهنگی و سیاسی در آن منطقه باشد.

فرق بخش و استان چیست؟

یکی از واحد تقسیمات کشوری بخش است که محدوده جغرافیایی معینی دارد و از به هم پیوستن دهستان های همجوار که از مزرعه ها، روستاها، مکان و احیاناً شهر تشکیل می شود که از جهت اوضاع اجتماعی و عوامل طبیعی، سیاسی و اقتصادی، فرهنگی، واحد همگنی را بوجود می آورد.

ولی استان واحدی از تقسیمات کشوری می باشد که از به هم پیوستن شهرستان هایی همجوار با توجه به موقعیت های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تشکیل می شود.

جمعیت هر بخش بدون در نظر گرفتن پراکندگی و اقلیمی کشور به دو دسته تقسیم می شود:

1.   مناطقی که درای تراکم متوسط هستند: ۲۰ هزار نفر جمعیت
2.  مناطقی که دارای تراکم زیاد هستند: ۳۰ هزار نفر جمعیت

 

سخن پایانی

در این مقاله از ایبک تقسیمات کشوری از جمله استان، شهرستان، بخش، شهر، دهستان و روستا را برایتان به طور کامل توضیح داده و شما را با فرق شهر و شهرستان، بخش و استان آشنا کردیم.