تأثیرات طلاق والدین بر کودک چیست | چگونه می توان به کودک کمک کرد؟

طلاق والدین می‌تواند از جهت روانی و روحی باعث بروز تبعات منفی در کودکان شود. بعضی از کودکان تصور می کنند که در طلاق والدین گناهکار و مقصر هستند. به همین دلیل والدین نباید در هنگام طلاق، کودک را در بین خود قرار بدهند، بلکه باید روابط خود را با آنها حفظ کرده و بیشتر به آنها توجه کنند و کودک را از جهت روحی توانمند کنند.

بین آسیب های روانی و طلاق والدین، رابطه ای بسیار عمیق وجود دارد. باید این نکته را بپذیرید که طلاق اثرات بسیار نامطلوبی در روی کودکان خواهد گذاشت. در صورتی که کودکانِ طلاق را بررسی کنید، متوجه خواهید شد که آسیب های روانی به این نوجوانان و کودکان بسیار شدید است. همچنان که پژوهش‌ها نشان می‌دهد بیشتر آسیب های اجتماعی دامن گیر فرزندان طلاق می شود.

زن و مرد باید قبل از ازدواج حتماً تحت مشاوره قرار بگیرند تا اثرات منفی طلاق، بعدها دامن‌گیر فرزندان آنها نشود. طلاق والدین باعث می شود کودک تصور کند چتر ایمنی خود را از دست داده است و این بر سلامت روانی و اجتماعی او تأثیر گذار است. گاهی ممکن است با پیوند دادن بین پدر و مادر، مشکلات به ظاهر تمام شود ولی مشکلاتی مانند دعواهای پدر و مادر و آسیب هایی که ممکن است به فرزند در این بین وارد شود، دیده خواهد شد.

بر اساس تحقیقاتی که در روی فرزندان طلاق انجام گرفته، نشان می دهد که طلاق والدین باعث از بین رفتن اعتماد به نفس، ناسازگاری اجتماعی و برهم خوردن روابط اجتماعی کودک خواهد شد. کودکانِ طلاق بیشتر از کودکان دیگر، در معرض پرخاشگری، بزهکاری و ناهنجاری قرار می گیرند.

طلاق والدین چه اثراتی بر روی کودکان دارد؟

طلاق والدین اثرات بسیار مخربی بر روی کودک دارد که بعضی از آنها عبارتند از:

1. ترس از آینده و احساس ناامنی
2. ترس از اینکه توسط والدین ترک شوند.
3. احساس طردشدگی
4. احساس گناه
5. ناتوانی
6. بلاتکلیفی
7. اندوه
8. اضطراب
9. تنهایی
10. خشم
11. افسردگی

۱- ترس از آینده و احساس ناامنی

طلاق والدین باعث می شود که احساس امنیت در کودکان کاهش پیدا کند و کودک نسبت به آینده نگران باشد. مثلاً ممکن است کودک پیش خود بگوید: «آیا ما فقیر خواهیم شد»، «آیا غذا به اندازه کافی داریم»، «آیا می توانم به یک مدرسه دیگر بروم»، «آیا می توانم باز هم دوستان خود را ببینم»، «آیا می توانم پدرم را دوباره ملاقات کنم»، «آیا مادرم مرا دوست دارد» و این قبیل سؤالات که کودک به دلیل ترس از آینده، از خود می‌پرسد.

۲- ترس از این که توسط والدین ترک شود.

کودک این را می داند که بعد از طلاق یکی از والدین او را ترک می کنند. ترس از ترک شدن توسط یکی از آنها، کودک را آزار می‌دهد. کودک تصور می‌کند که یکی از والدین او را تنها خواهد گذاشت و دیگر نمی تواند او را ببیند.

۳- کودکان طلاق احساس طرد شدگی دارند.

کودکانی که والدین آنها از هم جدا می شوند احساس می کنند که توسط خانواده و اجتماع طرد شده اند. کودکان تصور می کنند که مرکز جهان هستند پس هر اتفاقی که بیفتد، به شکلی به آنها مربوط خواهد شد.

۴- کودک احساس گناه می کند.

ممکن است کودک فکر کند که طلاق والدین تقصیر او بوده و به خاطر کاری که او کرده و یا حرفی که زده، والدین از هم جدا شده اند و این باعث احساس شرمندگی و گناه در کودک می شود. حتی گاهی نوجوانانی که دچار پرخاشگری هستند، در ذهنیت خود به این باور خواهند رسید که رفتار پرخاشگرانه آنها نقش مهمی در طلاق والدین داشته است.

۵- کودک احساس ناتوانی می کند.

کودک فکر می کند که در اختلاف بین والدین مسئول است و باید به هر صورت که می تواند اوضاع به هم ریخته را سر و سامان بدهد و تلاش می کند تا بچه خوبی باشد و کاری کند که والدین دوباره با هم زندگی کنند. وقتی با تلاش کودک، باز هم والدین از تصمیم خود منصرف نمی شوند، این باعث می شود که کودک احساس ناامیدی و ناتوانی بکند.

۶- کودک دچار بلاتکلیفی می شود.

یکی از تأثیرات مخرب طلاق والدین در روی کودک وقتی رخ می دهد که والدین در حضور کودک، همدیگر را تحقیر می کنند. در این زمان است که کودک تصور می کند باید حتماً طرف یکی از والدین را بگیرد و این کار برای او سخت است. از طرفی هم والدین از او پشتیبانی نمی‌کنند و کودک هم از طرف پدر و هم از طرف مادر، رانده می شود. شرایط بغرنجی برای کودک پیش می آید و فکر می کند که «دوست داشتن مادر و پدر کار اشتباهی است».

۷- کودک دچار اندوه می شود.

کودکانی که والدین آنها از هم جدا می شوند به شدت احساس درماندگی و اندوه می‌کنند و معتقدند دیگر عضو آن خانواده نیستند. در واقع کودک طلاق مثل کودکی است که والدینش را در اثر تصادف یا بیماری از دست داده است و توسط والدین حمایت نمی‌شود و این باعث اندوه و افسردگی شدید کودک خواهد شد.

۸- کودک طلاق دچار اضطراب می شود.

یکی از آسیب‌های جدی که کودکان طلاق دچار آن می‌شوند اضطراب است. کودک احساس اضطراب شدید کرده و فشار زیادی روی خود احساس می کند. مثلاً امکان دارد وظایف بیشتری را در منزل برعهده بگیرد یا ممکن است والدین به عنوان مشاور از کودک خود استفاده کنند. و در این صورت کودک احساس می‌کند که باید اضطراب خود را پنهان کرده و به پدر و مادر کمک کند.

۹- کودک طلاق به شدت احساس تنهایی می کند.

کودکان طلاق معمولاً دلشان برای والدینی که در کنار آنها نیست، تنگ می‌شود و این باعث احساس تنهایی کودک خواهد شد. والدینی هم که در کنار کودک هستند، معمولاً آنقدر مشغول گرفتاری ها و مشکلات خود می باشند که به کودک نمی رسند. طلاق می تواند در روی رابطه کودک با دوستان خود تأثیر زیادی بگذارد. کودکِ طلاق در جاهایی به جز خانه به دنبال آرامش می گردد.

۱۰- کودکان طلاق خشمگین می شوند.

معمولاً کودکانی که والدین آن ها از یکدیگر جدا شده اند به دلیل عدم درک این مسئله، احساس خشم می کنند. گاهی ممکن است کودک خشم خود را نشان ندهد. وقتی این خشم زیاد می‌شود که دلیل طلاق والدین برای کودک روشن نباشد و در این صورت کودک به دلیل «غیر ضروری بودن طلاق» از والدین می رنجد.

۱۱- کودکان طلاق معمولاً افسرده هستند.

یکی از تأثیرات مخرب طلاق بر روی کودک، افسردگی است. افسردگی به دلیل طرد شدگی، اندوه و احساس تنهایی در کودک به وجود می آید. افسردگی می تواند نشانه این باشد که کودک از حمایت لازم برای رویارو شدن با طلاق والدین، برخوردار نباشد.

طلاق والدین و عوارض روحی و روانی بر کودک

طلاق والدین می‌تواند باعث اختلالات رفتاری و ناراحتی های روحی و روانی در زندگی اجتماعی و فردی شخص شده و آینده او را به خطر بیاندازد. بروز مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی، پرخاشگری، بدبینی و سوءظن به دیگران، حسادت، ترک تحصیل، فرار از منزل، بزهکاری، ازدواج زودهنگام برای دختران، اختلال هویت، فقر، اعتیاد و… در بین کودکان طلاق بیشتر اتفاق می افتد. کودکان طلاق به دلیل عقده حقارتی که به علت در دسترس نبودن محیط گرم خانوادگی دارند، در مقایسه با کودکان دیگر دارای عقده های منفی بوده و به انحرافات اجتماعی بیشتر گرایش پیدا می کنند‌. مهمترین دلیل بیماری های روانی در کودک، جدایی و طلاق والدین است.

چگونه تأثیرات منفی طلاق بر کودکان را کاهش دهیم؟

در صورتی که قصد دارید از همسر خود جدا شوید برای کاهش تأثیرات منفی در کودکان به نکات زیر توجه کنید:

• چند هفته قبل از طلاق موضوع را با کودک مطرح کنید. به کودک زمان بدهید تا شرایط موجود را درک کرده و آن را پردازش کند.
• برای درمیان گذاشتن موضوع طلاق با کودک، برنامه‌ای داشته باشید. حتماً فرزندتان در مورد طلاق از شما سؤالات زیادی می کند. مانند این که «پیش کدام یک از شما خواهد ماند». باید قبل از در میان گذاشتن موضوع طلاق با کودک، به این نکات فکر کرده باشید و تصمیم قطعی خود را گرفته باشید.
• بدون حواس پرتی و ناهنجاری در فضایی کاملاً آرام با کودک صحبت کنید. شاید بهتر باشد این کار را به یک روز تعطیل موکول کنید تا بتوانید بهتر و راحت تر با کودک صحبت کنید.
• قبل از اینکه با کودک خود صحبت کنید بهتر است که تصمیم خود را با معلم کودک در میان بگذارید. شاید معلم بتواند در مقابل واکنش های کودک از او حمایت کند.
• باید با دقت و با تمرکز عمل کنید. با کودک صحبت کنید و به او بگویید که مدتهاست تصمیم خود را گرفته اید و روش های مختلف را هم امتحان کرده اید و کودک را از این موضوع مطمئن کنید که جدایی شما به دلیل رفتار نادرست او نیست.
• کودک باید آزاد باشد که پیش هر کدام از والدین می خواهد بماند.
• به کودک زمان و فضا بدهید تا با احساسات خود روبرو شود. ممکن است کودک بخواهد احساسات خود را با شما در میان بگذارد و یا عصبانی شود، باید با احساسات او کنار بیاید.

سخن پایانی

تحقیقات در مورد طلاق نشان داده که کودکان مقاوم هستند. تأثیراتی که طلاق می‌تواند بر کودکان بگذارد معمولاً سه سال اول چالش برانگیز تر است. البته فقط طلاق نیست که باعث اثرات منفی روی کودکان می شود، گاهی زندگی در محیط متشنج و پر سر و صدا که دائم در آن را دعوا و مرافه والدین است، می تواند آسیب های زیادی به کودکان وارد کند.

بعضی وقت ها طلاق تنها راه حل پایان دادن به این تشنجات است. پس باید در صورتی که تصمیم به جدایی گرفتید، حتماً به کودک خود بگویید که شما همیشه یک خانواده بوده و فقط این خانواده تغییر می کند. کودک می خواهد بدون قید و شرط از عشق و پشتیبانی شما برخوردار شود. باید او را از این عشق و محبت مطمئن کنید.