غسل چیست /انواع غسل های واجب و مستحب

غسل در لغت به معنی شستن بوده و در اصطلاح هم به مجموعه ای از اجرای عملی و اراده های قلبی برای شستن بدن می گویند. یکی از اعمال مستحب و واجب در دین غسل است. در اسلام یکی از مواردی که به آن اهمیت زیادی داده شده است پاکیزگی می باشد. بطور کلی دو نوع غسل داریم: مستحب و واجب که نمونه ای از اهمیت پاکیزگی و بهداشت فردی است. بعضی از غسل ها بین مرد و زن مشترک هستند ولی بعضی از غسل ها فقط مخصوص خانم ها است.

انواع غسل ها

غسل بر اساس حکم شرعی به دو دسته کلی تقسیم می شود:

1. غسل واجب
2. غسل مستحب

غسل واجب

غسل واجب هفت تا هست:

1. غسل جنابت
2.  غسل حیض
3.  غسل نفاس
4.  غسل استحاضه
5. غسل میت
6. غسل مس میت
7. غسل عهد و نذر

خود این غسل ها هم به دو گروه تقسیم می شوند:

1.  غسل های واجب که بین مرد و زن مشترک است .
2. غسل هایی که مخصوص زنان است.

۱- غسل هایی که بین مردان و زنان مشترک است.

غسل های مشترک بین زنان و مردان عبارتند از:

1. غسل میت
2. غسل مس میت
3. غسل عهد و نذر
4. غسل جنابت

غسل میت

وقتی شخص مسلمان فوت می کند باید او را غسل بدهند تا بدنش پاک بشود، در غیر این صورت میت نجس است.

 غسل مس میت

وقتی شخصی فوت می کند قبل از اینکه او را غسل بدهند، اگر کسی به او دست بزند نجس خواهد شد و حتماً باید غسل مس میت بکند تا از نجسی پاک شود.

  غسل جنابت

وقتی فردی جنب می شود، غسل جنابت بر او واجب شده و برای خواندن نماز، دست گذاشتن روی نام خداوند، رفتن به مسجد، دست زدن به قرآن و… باید غسل کند. با غسل جنابت می تواند بدون گرفتن وضو نماز بخواند.

غسل عهد و نذر

وقتی شخصی نذر می کند که غسل انجام بدهد، مثلاً نذر می کند که برای زیارت کردن غسل انجام بدهد، در این صورت غسل بر او واجب می شود.

۲- غسل هایی که مخصوص زنان است.

غسل های مخصوص زنان هستند که به جهت خونی که از آنها خارج می شود و بر اساس نوع وضعیت جسمی و نوع خون، حکم آنها در فقه با همدیگر فرق می کند این غسل ها عبارتند از:

1. غسل حیض
2. غسل استحاضه
3. غسل نفاس

غسل حیض

غسل حیض از غسل هایی می باشد که برای خانم ها واجب است و بعد از تمام شدن عادت ماهیانه باید آن را انجام بدهند و بر اساس فتوای تمام مراجع با غسل حیض نمی توانند بدون وضو گرفتن، نماز بخوانند.

غسل استحاضه

در صورتی که خانم ها بعد از تمام شدن عادت ماهیانه لکه (کثیره، متوسطه و قلیله) ببینند باید غسل استحاضه بکنند، که احکام خاص خود را دارد.

غسل نفاس

وقتی زنی زایمان بکند بعد از تمام شدن خونریزی پس از زایمان، غسل نفاس بر او واجب خواهد شد و بر اساس فتوای بیشتر علما با این غسل هم نمی توانند بدون وضو نماز بخوانند و باید حتماً برای خواندن نماز وضو بگیرند.

غسل های مستحب

غسل های مستحب زیادی داریم که فقط به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:

1. غسل روز جمعه
2. غسل روز عید
3. غسل حج عمره
4. غسل بعد از غسل دادن میت
5. غسل زیارت
6. غسل شب های ماه مبارک رمضان
7. غسل صبر
8. غسل پاکیزگی
9. غسل روز اول، پانزدهم، بیست و هفتم و همچنین روز آخر ماه رجب
10. غسل روز هشتم و نهم ماه ذی‌الحجه
11. غسل روز بیست و چهارم ماه ذی الحجه
12. غسل دادن کودکی که تازه به دنیا آمده است.
13. غسل روز عید نوروز، غسل پانزدهم شعبان، غسل نهم و هفدهم ربیع الاول، غسل روز بیست و پنجم ذی القعده
14. غسل شخصی که درحال مست بودن خوابیده است.
15. غسل شخصی که در هنگام گرفتن خورشید و یا ماه عمداً نماز آیات را نخوانده باشد.

غسل روز جمعه

غسل روز جمعه ثواب بسیار زیادی دارد و از ابتدای روز جمعه شروع شده و تا قبل از ظهر مستحب است آن را انجام دهند. بر اساس فتوای فقها، با غسل روز جمعه نمی توان نماز خواند.

غسل روز عید

در روزهای عید مستحب است غسل روز عید انجام دهید. مخصوصاً عید قربان و عید فطر که مستحب است غسل را قبل از خواندن نماز عید انجام بدهید. اگر قبل از نماز غسل را انجام نداده باشید در صورتی که هنوز برای نماز عید وقت هست، مستحب است که ابتدا غسل کرده و دوباره نماز عید را بخوانید.

غسل حج عمره

قبل از حج عمره مستحب است که فرد غسل کند. اگرچه بعضی از فقها این غسل را واجب می‌دانند.

غسل بعد از غسل دادن میت

افرادی که میت را غسل می دهند بعد از اتمام کار خود، مستحب است که خودشان غسل کنند.

غسل زیارت

قبل از زیارت مستحب است که غسل زیارت انجام دهید.

غسل شب های ماه مبارک رمضان

در شب اول ماه مبارک رمضان و تمام شب های فرد رمضان، مستحب است که غسل کنید. وقت آن هم تا آخر شب می باشد.

غسل صبر

غسل صبر را می توانید با غسل های دیگر انجام دهید که به افزایش صبر کمک می کند. منظور از غسل صبر، صبر در مشکلات، عبادات و… است.

غسل پاکیزگی

غسل به نیت تمیزی و پاکیزگی.

غسل برای حاجت، توبه و نشاط

یکی دیگر از غسل های مستحب غسل حاجت می باشد و افرادی که حاجتی دارند غسل می کنند تا حاجت آنها روا شود و یا غسل برای توبه است که در صورت انجام گناه، غسل توبه را انجام می دهند و همچنین غسل نشاط که برای شادی و نشاط در عبادات انجام می شود.

نکته مهم: به این نکته مهم توجه کنید که می توانید برای غسل کردن، چند غسل را باهم انجام بدهید. باید ابتدا نیت کنید و سپس یک بار غسل را انجام بدهید. فرقی هم نمی کند که غسل مستحب باشد یا واجب.

چگونگی انجام غسل

تمام غسل های واجب و مستحب (به جز غسل میت) را شما می توانید به دو شکل انجام بدهید:

1.  غسل ترتیبی
2. غسل ارتماسی

در غسل ارتماسی دقت داشته باشید که باید بدنتان پاک باشد ولی در غسل ترتیبی پاک بودن کل بدن لازم نیست و در صورتی که بدن نجس باشد می توان قبل از غسل دادن، همان قسمت را آب بکشید و این کفایت می کند.

تعریف غسل ترتیبی

در غسل ترتیبی شما باید ابتدا نیت کرده و به نیت غسل اول سر و گردن خود را شسته و بعد طرف راست؛ سپس طرف چپ بدن را شستشو دهید.

تعریف غسل ارتماسی

غسل ارتماسی به این صورت است که بعد از انجام نیت باید تمام بدن خود را یک دفعه در داخل آب فرو کنید حالا می خواهد این آب در استخر باشد یا در مکانی که بتوان تمام بدن را یک جا در زیر آب فرو کرد.

کیفیت غسل چگونه است؟

غسل باید به ترتیب انجام شود که مراحل اصلی آن عبارت است از:

۱- نیت؛ برای نیت نیازی نیست که حتماً به صورت کلامی باشد، بلکه همان اندازه که در قلب خود نیت انجام دادن غسل داشته باشید و برای آن به حمام بروید، کفایت می کند.

۲- بعد از انجام نیت باید سر و گردن خود را به قصد غسل شستشو دهید.

۳- سپس تمام طرف راست بدن خود را تا قسمت کف پا و بعد طرف چپ را کاملاً بشویید. برای آن که مطمئن شوید قسمت راست تماماً شسته شده است، بهتر است کمی از نیمه چپ را با طرف راست و برعکس، کمی از نیمه راست را با طرف چپ بدن خود شستشو دهید.

واجبات غسل چیست؟

واجبات غسل عبارتند از:

1.  نیت به قصد قربت یعنی برای تقرب به خداوند باید غسل کرد اگر بدون قصد قربت غسل کنید باطل است.
2. نیت باید تا پایان غسل استمرار داشته باشد.
3. بدن در هنگام غسل باید پاک باشد.
4. آبی که با آن غسل می کنید باید مباح، پاک و مطلق باشد، پس اگر آب غصبی نجس و یا مضاف باشد غسل باطل است.
5. شستن تمام بدن باید به شکلی باشد که نزد همه مردم شستن محسوب شود. گاهی ممکن است شستن با جریان دادن آب در روی پوست باشد که در این صورت باید با کمک دست آن را تحقق بخشید.
6. باطن بدن مانند داخل بینی، داخل چشم، داخل دهان و همچنین داخل گوش که معمولاً دیده نمی شود و یا ناخن هایی که بلند هستند، نیازی به شستن زیر ناخن نیست.
7. قسمت هایی از بدن که جزو ظاهر بدن هستند و دیده می شوند و به طور معمول به آن آب نمی رسد مثل قسمت هایی از گوش و یا حتی زیر انگشتر، باید شسته شود و شستن آن ها واجب است.
8.  باید کسی که غسل می کند خودش بدن خود را غسل دهد نه اینکه دیگری بدن او را غسل بدهد.