شب قدر چیست | تاریخ شب قدر

شب قدر چیست حتما شما هم که در ایران زندگی می کنید نام شب قدر به گوشتان خورده است. این شب در میان مسلمانان دارای ارزش و منزلت بسیار بالایی است به گونه ای که  مسلمانان معتقدند تقدیر یک ساله هر کسی را در شب قدر رقم می زنند. این شب اعمال ویژه دارد که مطابق با دستور علمای دینی برگزار می شود و نتیجه آن به اعتقاد شیعیان بخشیده شدن گناهان و عاقبت به خیری است. در این مقاله به معرفی شب قدر و تاریخ شب قدر می ‌پردازیم.

شب قدر چیست

لیله القدر یا شب قدر، شبی پر فضیلت و ارزشمند میان مسلمانان است و اعتقاد بر این است که نزول قرآن در شب قدر اتفاق افتاده است. از جمله پر فضیلت ترین شب سال را می توان شب قدر دانست که فضای معنوی خاصی در آن وجود دارد.

به گفته عالمان دینی شب قدر فرشتگان به زمین می آیند و منتظر اجابت دعاهای مسلمانان می مانند. به طور دقیق تاریخ شب قدر مشخص نیست. اما مطابق با بسیاری از روایات موثق آن را مصادف با شب نوزدهم ماه رمضان می دانند. برخی از شیعیان نیز معتقدند که در شب قدر مقدرات انسان به امام زمان عرضه می شود.

عبادت در این شب را قابل قیاس با 80 سال عبادت می دانند. به همین جهت توصیه اکید شده است که در این شب، شب زنده دار باشید و به اعمال خاصی که که به آن توصیه شده بپردازید. البته ناگفته نماند ضربت خوردن و شهادت امام علی علیه السلام نیز بر اهمیت و فضیلت این شب افزوده است و موجب شده که این شب ها با سوگواری همراه باشد.

تاریخ شب‌ های قدر 1402

شب ‌های قدر در تقویم شمسی و قمری به سه شب اشاره شده که این شب ‌ها در تقویم سال 1402 اینگونه می‌ باشند:

• شب اول قدر: روز یکشنبه 20 فروردین سال 1402 مصادف با شب 19 ماه رمضان 1444 قمری است.
• شب دوم قدر: روز سه شنبه 22 فروردین سال 1402 مصادف با شب 21 ماه رمضان 1444 قمری است.
• شب سوم قدر: روز پنج شنبه 24 فروردین سال 1402 مصادف با شب 23 ماه رمضان 1444 قمری است.

همزمان شدن شب قدر با شب شهادت امام علی

مطابق با روایات تاریخ نویسان شب شهادت امام علی علیه السلام امام اول شیعیان مصادف شده است با شب قدر و شب  نزول قرآن. مسلمانان همزمانی این دو شب را به خاطر فضیلت امام علی علیه السلام می دانند. امیرالمومنین علی علیه السلام در شامگاه 18 رمضان در شب نوزدهم رمضان ضربت خورده است.

از طرفی شب نوزدهم رمضان نیز یکی از شب های قدر است. در همین شب مولای متقیان علی علیه السلام با ضربه شمشیر ابن ملجم مرادی زخمی شد. مسلمانان در این شب هم برای امام اول خود عزاداری می کنند و هم اعمال شب قدر را به جا می آورند.

یکی از اعمالی که که در این شب انجام می شود، تکرار کردن دعای اللهم الْعَنْ قَتَلَةَ اَمیرِ المؤمنین (خدایا قاتلان امیرالمؤمنین را لعنت کن) صد مرتبه می باشد. بعد از این ضربت امام علی در خانه خود بستری شد و 2 شب به بعد یعنی در شب بیست و یکم رمضان که یکی دیگر از شب های قدر بود، به شهادت رسید.

ویژگی های شب قدر

قرآن برای شب قدر، ویژگی‌ ها و برجستگی ‌هایی قائل است که آن را از دیگر شب ‌ها ممتاز می‌ کند و ما به بیان ‌گذرای هر یک از آن ‌ها می ‌پردازیم.
در قرآن کریم و روایات متعددی از علمای دینی وجود دارد که نشان می دهد شب قدر بسیار حائز اهمیت می باشد. و ویژگی های خاصی باعث شده که این شب نسبت به دیگر شب ها متمایز باشد. در ادامه به چند مورد از مشخصه‌ های بارز شب قدر می پردازیم.

نزول قرآن در این شب اتفاق افتاده است

مطابق با روایات موثق و آیات قرآن کریم و بدون هیچ گونه تردیدی شب نزول قران را شب قدر می دانند و مطابق با آیه شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی اُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ بدون شک این شب در ماه رمضان قرار دارد.

البته برخی معتقدند صرفاً جزئی از آیات قرآن و یا قسمت آغازین قرآن در این شب نازل شده اما تاکید بر این نکته ضروری است که تمامی قرآن به صورت یکجا در شب قدر در نازل شده و این مسئله نمی تواند منافاتی با نزول تدریجی آن داشته باشد.

چرا که روایت های متعددی نیز وجود دارد که آیات قرآن به صورت تدریجی در طول 23 سال دوران رسالت پیامبر به وی نازل شده است. وی با تاکید بر اینکه این مسئله نیز مورد قبول مسلمانان است، نزول یکباره آن در شب قدر و ماه رمضان به صورت نور در خود قرآن نیز وجود دارد.

پنهانی بودن شب قدر

شب قدر به جهت اینکه منزلت فوق ‌العاده ‌ای دارد، در میان شب های ماه رمضان پنهان شده است تا باعث شود مردم به همه این شب ها توجه داشته باشند. البته این بدان معنا نیست که شب قدر بر اولیا و معصومین پنهان بوده بلکه یقیناً آنها می دانستند که شب قدر چه روزی از ماه رمضان است. اما از روی مصلحت تاریخ دقیق آن را فاش نکردند.

برتر بودن شب قدر

به جهت اینکه خداوندگار عالم به دنبال افزایش مقام معنوی مومنان و بالا بردن درجات ارزشی آنهاست، شب های خاصی را مقدر کرده که افراد بتوانند در آن شب با انجام اعمال صالح ارزش خود را چند برابر افزایش دهند.

مانند حاکمان دلسوزی که مناسبت های خاصی همچون عید غدیر، عید فطر، نیمه شعبان و … تعدادی از مجرمان را مورد عفو قرار می دهند. این عمل در واقع برگرفته از اعمال پیشوایان دینی ماست.

روایتی امام صادق علیه السلام وجود دارد که می گوید شب قدر از هزار ماه برتر است یعنی خداوند ثواب نماز، زکات و سایر اعمال صالح را چندین برابر کرد تا مومنان به درجه ای از معنویت برسند و معتقد بود اگر خداوند جزای عمل خیر مسلمانان را در شب قدر چندین برابر نمی کرد، آنها به جایی نمی رسیدند. به همین جهت است که در شب قدر یک عبادت به ارزش 80 سال عبادت می باشد.

اعمال شب قدر چگونه است؟

همانطور که گفتیم شب قدر یکی از پر فضیلت ترین شب های سال محسوب می شود که خداوند آن را در میان یکی از روزهای نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان قرار داده است. اما تاریخ دقیق آن را فاش نکرده است. در خصوص اهمیت اعمال شب قدر می توان گفت که تقدیر یک ساله هر شخصی در این شب رقم می خورد. اعمال شب قدر به دو دسته تقسیم شده اند. از جمله اعمال مشترک و اعمال مخصوص.

دسته اول که اعمال مشترک هستند، در هر سه شب انجام می شوند که عبارتند از:

• غسل کردن که بهتر است مقارن غروب آفتاب غسل کرده و نماز عشا با غسل خوانده شود.
  خواندن ۲ رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره‌ی توحید را خوانده و بعد از نماز هفتاد مرتبه گفته شود: استَغفِرُالله وَ اَتوبُ اِلَیهِ.
  خواندن زیارت امام‌حسین (ع)
• شب بیدار ماندن و عبادت کردن. در روایات بسیاری از پیامبر (ص) و معصومین (ع) نقل شده است هر کس شب قدر را احیا کند، گناهان او بخشیده می شود.

دسته دوم نیز اعمال خاصی است که باید در هر شب انجام شود.

فلسفه وجودی شب قدر

از قدیم الایام رسم دولت ها و حاکمان بر این بوده که برنامه های یک ساله خود را تعیین کنند و مطابق با آن برنامه حرکت کنند. تا بتوانند در یک مدار ثابت قرار گیرند. نظام هستی نیز به همین صورت است.

به این صورت که قانونی در سراسر هستی قرار دارد که نظم و برنامه دقیق به کارها می دهد. شب قدر دقیقا شبی است که برنامه ریزی های یک ساله هر فردی انجام می شود. تقدیر وی مشخص می شود.

البته این بدان معنا نیست که فرد هیچ تلاشی در جهت به دست آوردن نداشته باشد و تصور کند چون تقدیرش را خداوند رقم زده خودش اختیاری ندارد. در واقع این خود فرد است که با تلاش و کوشش می تواند پیشرفت هایی را برای خود رقم بزند. در حقیقت شب قدر هیچ گونه تضادی با آزادی اراده انسان ندارد و تقدیر الهی متناسب با نیت پاک، میزان ایمان و تقوای شما است.

علت نامگذاری شب قدر

دلیل اینکه شب قدر به این صورت نامگذاری شده است چیست؟  به N, علت می توان در پاسخ به این سوال اشاره کرد. یک اینکه شب قدر در جهت اینکه تقدیر سالیانه فرد رقم می خورد، به این شکل نامگذاری شده و دوم اینکه منزلت آن به اندازه ای است که تاکید می ‌شود حتماً قدر آن را بدانیم.

چرا که در این شب انبوه فرشتگان در زمین حاضر می شوند و منتظر اجابت دعاهای شما هستند. بنابراین معنای این شب هم می ‌تواند به معنای تقدیر و اندازه گیری باشد و هم به معنای منزلت و بزرگی. البته مطابق با روایاتی که وجود دارد، نظریه علمای دینی بر احتمال ارزشمند بودن شب قدر بیشتر است.

جمع بندی

در این مقاله به سوال شب قدر چیست پاسخ دادیم. تاریخ شب قدر سال ۱۴۰۲ را بیان کردیم. همچنین بر خود لازم دانستیم که ویژگی های شب قدر، اعمال آن و علت نامگذاری آن را نیز بیان کنیم. در پایان اگر اگر سوالی دارید می توانید در قسمت پایین صفحه مطرح کنید.