بایوس چیست و چگونه کار می‌کند؟ | وظایف بایوس

بازر اسپیکر کوچکی روی بدنه مادربرد است و انواع بوق‌ها را پخش می‌کند. بایوس تراشه کوچک می‌باشد که روی مادربرد قرار دارد و با استفاده از باتری، اطلاعات ما دربرد را ذخیره سازی می‌کند وقتی کامپیوتر روشن می‌شود بایوس قطعه‌های سخت‌افزاری سیستم را مورد بررسی قرار داده و چنانچه همه آنها سالم بودند به بازر دستور ارسال می‌کند که بوق کوتاه تولید کند. در این مواقع روشن شدن کامپیوتر با صدای بوق کوتاه قابل تشخیص خواهد بود.

بایوس چیست؟

بایوس یک نوع فریم می‌باشد که در تراشه مادربرد ذخیره می‌گردد. وقتی کامپیوتر روشن می‌شود بایوس آغاز به کار کرده و تست قطعه های نصب شده روی مادربرد را انجام می‌دهد. اولین فعالیت بایوس شناسایی و تشخیص قطعه‌های سخت‌افزار دستگاه مثل رم، سی پی یو و کارت گرافیک است و پس از آن سیستم عامل را بارگذاری می‌کند.

اطلاعات سخت‌افزاری که بایوس شناسایی می‌کند، قابل مشاهده خواهد بود. برای اینکه دسترسی به این اطلاعات داشته باشید، پس از اینکه نوت بوک را روشن کردید و اولین صفحه به نمایش در آمد، دکمه مربوط به صفحه بایوس را روی کیبورد باید بزنید.

صفحه بایوس هم اطلاعات سخت‌افزاری را به نمایش در می‌آورد و هم امکان خصوصی‌سازی را هم فراهم می‌نماید. برای نمونه افراد می‌توانند در بایوس بخش کارت شبکه، صدا و usb سیستم را غیر فعال کنند یا برای سیستم و بایوس خود رمز عبور بسازند و امنیت دستگاه خود را بالاتر ببرند. در صورتی که در سیستم مشکلاتی دیده شد، باید با ریست کردن بایوس تعمیر کامپیوتر را انجام داده و همه گزینه‌ها را به حالت کارخانه و اولیه برگردانید.

پروگرام کردن بایوس و آپدیت بایوس

در هر دستگاه یکی از کارهای مهمی که باید انجام شود آپدیت بایوس می‌باشد که شرکت سازنده پس از اینکه دستگاه را تولید می‌کند برای اینکه مشکلات را برطرف نماید آن را ارائه می‌دهد و باید این کار بسیار با دقت انجام شود تا به دستگاه آسیبی وارد نگردد و مشکلاتی مثل حرارت زیاد و دور بالای فن برطرف گردد.

آپدیت بایوس تغییراتی مانند موارد زیر را شامل می‌شود:

• رفع مشکلات ناشخص سخت‌افزاری
• پشتیبانی از هاردها و پردازنده‌های جدید
• اضافه شدن امکانات جدید
• اضافه شدن لایه‌های امنیتی

برخی گمان می‌کنند که آپدیت دستگاه موجب می‌شود که سرعت سیستم را بالا ببرد و به همین علت برای دستگاه خود همیشه به دنبال آپدیت جدید هستند، اما باید بدانید که انجام دادن این کار بر روی سرعت دستگاه تأثیر ندارد. آپدیت بایوس از جمله کارهای حساس می‌باشد و پیشنهاد می‌شود که حتماً این کار در مرکزهای معتبر خدمات پس از فروش انجام گردد تا دستگاه شما آسیبی نبیند.

مزایای آپدیت بایوس

با آپدیت کردن بایوس برای مادربرد این امکان فراهم می‌گردد که از پردازنده‌های سرعت بالای جدید و هارد دیسک جدید پشتیبانی نماید. هر وقت که افراد تصمیم به بروز کردن و تعویض قطعه پردازنده لپ تاپ یا کامپیوتر خود دارند، امکان دارد که از طریق بایوس قطعه شناسایی نشود. بنابراین با آپدیت بایوس این مشکل رفع می‌گردد. اگر شما به هر علتی مجبور شدید که هارد دیسک کامپیوتر خود را عوض کنید، در صورت آپدیت بودن بایوس، در شناسایی دیسک جدید مشکلی به وجود نخواهد آمد. در حقیقت آپدیت بایوس موجب می‌شود که مشکلات احتمالی کامپیوتر برطرف گردد.

بایوس لپ تاپ

بایوس لپ تاپ یک چیپ به شکل مربع می‌باشد که در محلی نزدیک به برد قرار دارد. برخی از لپ‌تاپ‌ها دارای دو بایوس هستند که حجم یکی از آنها نسبت به دیگری بیشتر است. این دوبایوس در کنار هم بوده و هماهنگ با هم کار می‌کنند.

انواع بایوس

همانطور که گفته شد بایوس سخت‌افزاری است که در قسمت تراشه مادربرد قرار دارد. انواع بایوس عبارت هستند از:

1.  ROM-Read Only Memor : این مدل قابلیت برنامه‌ریزی دوباره ندارد و فقط قابل خواندن می‌باشد.
2. PROM-programmable Rom: این رم خالی قابل پروگرام شدن می‌باشد و با کمک دستگاه برنامه نویس می‌تواند راه اندازی شود.
3.  EPROM-Erasable PROm: این رم با نور ماورای بنفش پاک می‌شود و برنامه‌ریزی آن با برنامه p-Rom است. در این رم چندین بار عملیات پروگرام شدن اتفاق می‌افتد، اما بازنویسی و پاک کردن تراشه آن را بی فایده می‌کند.
4.  EEPROM-Electrically EPROM: این بایوس را می‌توان به راحتی بدون حذف تراشه پاک کرد.
5.  Flash فلش از فناوری‌های جدیدی است که در کنار قیمت پایانی که دارد، ذخیره سازی بالا و قابل حمل بودن آن در کنار دیگر رقبا قابل اعتمادتر و محبوب‌تر است. حافظه فلش می‌تواند بنویسد، بخواند و برای حفظ کردن داده‌ها منبع انرژی دارد.

بایوس دوگانه

تکنولوژی Dual Bios برای مادربرد دو بایوس فیزیکی فراهم می‌کند. بایوس اصلی یکی از این چیت‌ها است که برای بوت شدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. دومین بایوس بایوس نسخه پیش فرض کارخانه و پشتیبان است. اگر به هر علتی بایوس اصلی با مشکلاتی مواجه شود و یا کارکرد آن متوقف گردد، در کوتاه‌ترین زمان ممکن بایوس پشتیبان در بوت بعدی جایگزین بایوس اصلی می‌گردد.

رمز بایوس

اکثر افراد برای اینکه کامپیوتر و لپ تاپ آنها حاشیه امنیت بیشتری داشته باشد، روی یوزر یک رمز می‌گذارند. رمزگذاری بر روی سیستم عامل کار سخت و پیچیده‌ای نیست. در حقیقت با رمز بایوس کامپیوتر یا لپ تاپ مشخص می‌کنیم که پیش از راه اندازی سیستم از فرد مالک رمز عبور دریافت می‌گردد. وقتی که سیستم بوت می‌شود، از اطلاعات موجود در بایوس استفاده می‌شود. وقتی بایوس رمزگذاری می‌شود، می‌توان از فایل‌ها محافظت کرد. رمز بایوس همان رمزی است که از اطلاعات و درایو شخصی در سیستم عامل محافظت می‌کند.

باتری بایوس

باتری بایوس آی سی می‌باشد که بر روی مادربرد قرار دارد و وظیفه آن ذخیره کردن اطلاعات می‌باشد. باتری‌های مادربرد یا باتری بایوس قابل شناسایی با کد CR2032 می‌باشند. این باتری‌ها هسته لیتیومی دارند و قابل شارژ هستند. به همین دلیل وقتی که با کامپیوتر کار می‌شود می‌توان آن را شارژ نمود. باتری‌های Cmos عمر محدودی دارند و معمولاً عمر آنها نزدیک ۶ سال است. ولتاژ این باتری تقریباً ۳ ولت می‌باشد و بخش پایینی قطب منفی و بخش بالایی قطب مثبت آن است.

Firmware bios

این نرم‌افزار در سخت‌افزار پنهان شده است. این نرم‌افزار ی دسترسی به سخت‌افزار پایین‌ترین سطح است و اگر مشکلی به وجود آید در عملکرد نرم‌افزارها و سیستم عامل مشکلات بسیار جدی به وجود خواهد آمد. به عبارت دیگر وقتی که سخت ‌افزاری بر روی سیستم نصب می‌شود، باید نرم‌افزارهای راه‌اندازی آن نیز نصب گردد. این نرم‌افزار از درایوها یک سطح پایین‌تر است و بخشی از سخت‌افزارها، درایورها و سیستم عامل‌ها محسوب نمی‌گردد.

علائم خرابی بایوس

وقتی که بایوس دچار خرابی می‌شود ممکن است که علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشد:

• بازنشانی تاریخ و زمان سیستم

همانطور که گفته شد خواندن ساعت و زمان را باتری بایوس انجام می‌دهد. وقتی این باتری توان مناسبی ندارد، زمان و تاریخ سیستم با اختلالاتی مواجه می‌شود. اگر مجدداً زمان و ساعت را تنظیم کنید، اما باز هم این مشکل وجود داشته باشد، باید باتری بایوس را تعویض نمایید.

• تنظیم مجدد بایوس

اگر سیستم خود را مجدداً راه‌اندازی نموده‌اید و با تنظیم دوباره بایوس مواجه شدید، باید باتری بایوس خود را عوض نمایید.

•  از کار افتادن فن CPU

بعضی مادربردها برای خنک کردن سی پی یو انرژی مورد نیاز را فراهم می‌کنند. این انرژی به وسیله بایوس تأمین می‌گردد. وقتی که این انرژی برای باتری مادربرد تأمین نگردد، باتری قادر به خنک کردن سی پی یو نخواهد بود.

• راه‌اندازی دوباره ویندوز

در موقعی که با سیستم کار می‌کنید ناگهان ممکن است که پیام راه‌اندازی دوباره ویندوز را مشاهده کنید یکی از دلایل این مورد خراب بودن باتری بایوس می‌باشد، که در این صورت باید اقدامات لازم برای تعویض آن را انجام دهید.

•  بالا نیامدن سیستم

در برخی مواقع امکان دارد که دستگاه خود را روشن کنید، اما سیستم شما بالا نیاید و مانیتور مشکی باشد. یکی از دلایل به وجود آمدن این مشکل خراب بودن باتری بایوس می‌باشد که در این صورت باید آن را عوض کنید.

وظایف بایوس

بایوس کارهای راه‌اندازی سیستم را انجام می‌دهد. کارهای ابتدایی برای راه‌اندازی سیستم که بایوس آنها را انجام می‌دهد عبارت هستند از:

• بایوس قطعه‌های سخت‌افزاری را پیش از سیستم عامل آزمایش و تست می‌کند و از کارکرد صحیح و سالم بودن آنها اطمینان حاصل می‌کند.
• درایوها رابط میان نرم‌افزارها و سخت‌افزارها هستند. بایوس با کمک درایوها سطح پایین کنترل ورودی‌ها و قطعه‌ها را فراهم می‌کند و آماده سازی آنها را انجام می‌دهد.
• وظیفه مهم بایوس راه‌اندازی سیستم عامل می‌باشد. این آخرین کاری است که بایوس در زمان روشن کردن دستگاه انجام می‌دهد.
• بایوس به کاربران امکان می‌دهد که با توجه به نیاز خود هماهنگی و تطابق قطعه‌ها عملکرد و کارایی سیستم و تنظیم‌های پایه سخت‌افزارها را انجام دهد.
• بایوس با کمک پیکربندی‌های خود و درایوها منابع سیستمی را کنترل می‌کند. این کنترل پایه‌ای و ابتدایی است و به معنی بالا بردن کارایی نیست.

سخن آخر

بایوس به معنای سامانه خروجی و ورودی پایه‌ای است و وظیفه هماهنگی و پیکربندی پایه‌ای و همچنین بوت کردن سیستم عامل را بر عهده دارد. بایوس سخت‌افزاری است که بر روی مادربرد در درون تراشه قرار دارد. وقتی کامپیوتر روشن می‌شود، بایوس آغاز به کار می‌کند و انواع ورودی‌ها و خروجی‌ها را تشخیص داده و آنها را مدیریت و تست می‌کند. وقتی که تست انجام شد، سیستم عامل را راه اندازی می‌کند. چنانچه بایوس با مشکلات و خرابی‌هایی به وجود آمد، باید تعمیر و یا تعویض آن توسط تعمیرکاران حرفه‌ای در این زمینه انجام شود.