انواع مشکلات گوارشی در سالمندان و روش های درمان آن

افزایش سن باعث می شود سیستم های بدن از جمله سیستم گوارشی، تحت تأثیر قرار بگیرد. در دوران سالمندی مشکلات سیستم گوارشی، باعث ضعف سیستم ایمنی بدن، سوء تغذیه و عوارض دیگر می شود. تحقیقات نشان داده که ۴۰ درصد سالمندان با مشکلات گوارشی مواجه می شوند. مشکل گوارش در سالمندان معمولاً از دهان شروع شده و ممکن است گاهی سیستم گوارشی دیگر را هم درگیر کند. نداشتن تحرک لازم، تغذیه نامناسب و کم آبی در سالمندان باعث مشکلات گوارشی می شوند.

مشکلات گوارشی در سالمندان به چه دلیل ایجاد می شود؟

معمولاً سبک زندگی نادرست، عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی باعث بروز مشکلات در دوران سالمندی می شوند. چیزی که اهمیت دارد این است که شما با این بیماری ها آشنا بوده و بتوانید راه های پیشگیری از آن را هم بدانید. یکی از مشکلات شایع در دوران سالمندی مشکلات گوارشی است. همانطور که شما هم می دانید دستگاه گوارش جزو مهم ترین دستگاه های بدن می باشد. کار این دستگاه هضم گوارش، بلع غذا، جذب مواد مورد نیاز در بدن و همچنین دفع کردن مواد غیر مفید، می باشد.

کار دستگاه گوارش از دهان شخص شروع شده و به روده او ختم می شود. اگر در هر کدام از قسمت های دستگاه گوارشی مشکل ایجاد شود، باعث بیماری گوارشی خواهد شد. بیماری گوارشی فقط مخصوص سالمندان نبوده و ممکن است در هر سنی ایجاد شود، ولی معمولاً در سالمندان بیشتر شایع است و دلیل آن هم این است که سالمندان داروها و قرص های زیاد مصرف می کنند که باعث بروز بیماری های گوارشی می شود و البته مشکلات دندان و دهان هم باعث بروز این مشکل خواهد شد زیرا بعضی از سالمندان به دلیل مشکلات دندانی، نمی توانند غذا را خوب بجوند.

انواع مشکلات گوارشی در سالمندان

مشکلات گوارشی که ممکن است در سالمندان ایجاد شوند عبارتند از:

1. زخم معده
2. ریفلاکس معده
3. یبوست
4. سندروم روده تحریک پذیر
5. سرطان دستگاه گوارش
6. کبد چرب
7. سنگ کیسه صفرا

۱- زخم معده

یکی از مشکلات گوارشی که ممکن است سالمندان به آن دچار شوند، زخم معده است که شیوع زیادی هم دارد. مهم ترین دلیل ایجاد این بیماری مصرف بعضی از داروها و یا عفونت معده می باشد، ولی دلایل دیگری هم باعث بروز این مشکل می شوند که عبارتند از:

• استفاده زیاد از غذاهای اسیدی
• مصرف زیاد فست فودها
• افزایش سن
• مصرف الکل
• استعمال دخانیات
• استفاده طولانی است داروهای آرتروز

گاهی اوقات زخم معده علامتی ندارد ولی به طور کلی کم شدن ناگهانی وزن، کم شدن اشتها، حالت تهوع، درد شکم و مهمتر از همه خونریزی معده می تواند زنگ هشداری برای زخم معده باشد. اگر زخم معده را به موقع تشخیص بدهند به راحتی می توان آن را درمان کرد.

۲- ریفلاکس معده

وقتی مواد اسیدی داخل معده به طرف مری برمی گردد، به آن ریفلاکس معده می گویند. در این صورت است که فرد دچار علائمی مانند درد در قفسه سینه، سوزش معده و تلخی در دهان و گلو می شود که این علائم به فرد هشدار می‌دهد که دچار ریفلاکس معده شده است. البته این حالت ها گاهی هم ممکن است به دلیل خوردن غذای زیاد و دراز کشیدن بعد از غذا برای شخص سالم هم به وجود بیاید ولی به طور کلی ضعیف شدن و یا آسیب دیدگی ماهیچه های مری باعث خواهد شد که شخص حداقل هفته ای دوبار این علائم را مشاهده کند. در این صورت است که می گویند فرد ریفلاکس معده دارد. یکی از دلایلی که باعث می شود عضلات فرد آسیب پذیر شوند، کهولت سن و پیری است. این بیماری معمولاً در سالمندان بسیار شایع بوده و حتماً باید به وسیله پزشک تشخیص داده شود. روش های تشخیص این بیماری عبارتند از:

• عکسبرداری از دستگاه گوارش
•  آندوسکوپی مری
• کنترل PH مری و همچنین تغییرات آن
• فشارسنجی مری

برای اینکه بیماری ریفلاکس معده در سالمند درمان شود، باید به جز داروهایی که پزشک تجویز می کند، فرد سبک زندگی خود را هم به شکل صحیح اصلاح کند. مثلاً باید غذا را آهسته خورده و خوب بجود. بعد از غذا خوردن بلافاصله دراز نکشیده و همچنین از مصرف دخانیات، الکل و نوشابه‌های گازدار پرهیز کند. لباس های تنگ نپوشد و تحرک بیشتری داشته باشد و همچنین وزن خود را هم به درستی کنترل کند.

۳- یبوست

حتماً شما هم شنیده اید که می گویند «مادر همه بیماری ها، پوست است». این بیماری ممکن است در هر سنی برای شخص ایجاد شود ولی معمولاً بیشتر در سالمندان دیده می شود. دلیل یبوست این است که وقتی شخص پیر می شود، سوخت و ساز بدن و تحرک او کم می شود و این باعث خواهد شد حرکات روده هم کاهش پیدا کند. از طرفی گاهی سالمندان داروهای زیادی ممکن است مصرف کنند که این خود باعث یبوست می شود. افسردگی، بیماری های عروقی، بیماری پارکینسون و اختلالات غدد تروئید جزو عوامل می باشند که زمینه ساز بیماری یبوست هستند.

معمولاً یبوست هم مثل بیشتر مشکلات گوارشی در سالمندان به راحتی با روش های درمانی و تغییر دادن سبک زندگی درمان می شود. در صورتی که سالمند به اندازه کافی آب بنوشد و فعالیت‌های ورزشی صحیحی داشته باشد و همچنین از مواد غذایی سرشار از فیبر مانند میوه و سبزیجات در رژیم غذایی خود استفاده کند، معمولاً می تواند مشکل یبوست را برطرف کند. ولی گاهی دیده شده آنقدر این بیماری شدید است که دکتر مجبور می شود داروهای شیمیایی برای بیمار تجویز کند.

۴- سندروم روده تحریک پذیر

یکی دیگر از مشکلات گوارشی، سندروم روده تحریک پذیر است که به علت اختلالات عملکرد روده در سالمندان به وجود می آید. همانطور که می دانید عضلات روده حرکات انبساط و انقباض هماهنگی دارند و این حرکات به دلیل انتقال مواد غذایی از قسمت معده به سمت روده می باشد. وقتی هماهنگی بین این عضلات وجود نداشته باشد، حرکات روده مختل شده و باعث می‌شود سالمند دچار بیماری سندروم روده تحریک پذیر شود.

نشانه‌های این بیماری احساس دفع ناتمام، مخاط در مدفوع، تورم در شکم، درد شکم، اسهال و یبوست است که جزو عوارض این بیماری محسوب می شود. سندروم روده تحریک پذیر به وسیله معاینه پزشک و همچنین تست های آزمایشگاهی و گاهی هم عکسبرداری تشخیص داده می شود. برای اینکه این بیماری را بهبود پیدا کند، بهتر است موارد زیر را رعایت شود:

• در صورتی که دستگاه گوارش سالمند به لاکتوز حساس می باشد باید به جای شیر از ماست استفاده کند.
• مواد غذایی سرشار از فیبر باید در رژیم غذایی سالمند گنجانده شود.
• از مواد غذایی پروبیوتیک باید استفاده کند.
• مقدار غذا باید کم شده و وعده های آن بیشتر شود.
• نوشیدن آب به اندازه کافی
• استفاده از نعنا

۵- سرطان های دستگاه گوارش

یکی دیگر از بیماری های دستگاه گوارش که بسیار هم خطرناک است، سرطان های دستگاه گوارش است. این بیماری ممکن است در هر سنی برای شخص ایجاد شود ولی در سالمندان به دلیل مشکلات زیادی که دارند، بیشتر دیده می شود. از انواع سرطان های دستگاه گوارش می توانیم به سرطان های زیر اشاره کنیم:

• سرطان کیسه صفرا
• سرطان پانکراس
• سرطان مقعد
• سرطان کبد
• سرطان روده بزرگ
• سرطان روده باریک
• سرطان لوزالمعده
• سرطان مری
• سرطان معده

هر کدام از این سرطان ها که نام بردیم، عوارض و علائم خاصی دارند و روش های مختلفی هم برای تشخیص دادن آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. بعضی از این سرطان ها به راحتی درمان شده و بعضی از آنها هم نیاز به جراحی و یا حتی گاهی شیمی درمانی دارند. برای اینکه از ایجاد سرطان دستگاه گوارش جلوگیری شود، بهتر است سالمندان عزیز به موارد زیر توجه کنند:

• از خوردن نوشابه های گازدار، نمک و غذاهای پرچرب خودداری کرده و به جای آن از سبزیجات و میوه استفاده کنید.
• آب به اندازه کافی بنوشید.
• وزن خود را کنترل کنید.
• از افسردگی، اضطراب و استرس دوری کنید.
• بهداشت فردی را کاملاً رعایت کنید.
• از استعمال دخانیات جداً خودداری کنید.
• ورزش کنید.
• به طور مرتب تحت نظر پزشک باشید.

۶- کبد چرب

یکی دیگر از مشکلات گوارشی در سالمندان که از اهمیت زیادی هم برخوردار است، مشکلاتی است که به کبد مربوط می شود. کبد جزو اعضای مهم دستگاه گوارش بوده و در سم زدایی، ذخیره‌سازی و جذب مواد غذایی نقش مهمی دارد. حتماً نام بیماری کبد چرب را تاکنون شنیده اید. این بیماری زمانی ایجاد می شود که چربی کبد از اندازه طبیعی بیشتر باشد. معمولاً سالمندانی که چاق بوده و یا دچار فشار خون بالا هستند و یا اینکه از بیماری های دیابت رنج می برند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.

۷- سنگ کیسه صفرا

کیسه صفرا عضوی گلابی شکل و کوچک در دستگاه گوارش بوده که در قسمت زیر کبد قرار دارد. کیسه صفرا مقداری از صفرایی را که تولید می شود در کبد ذخیره می کند و آن را به روده منتقل خواهد کرد. یکی از مشکلاتی که احتمال دارد برای سالمندان عزیز ایجاد شود، رسوب کردن مایعات صفراوی در این کیسه و همچنین ایجاد سنگ در کیسه صفرا می باشد. سنگ کیسه صفرا اندازه های متفاوتی دارند و معمولاً بزرگترین آنها مانند یک توپ گلف بزرگ است. گاهی ممکن است این سنگ ورودی روده را در بدن سالمند مسدود کند، در این صورت باعث ایجاد دردهای شدیدی خواهد شد.

سخن پایانی

سالمندان عزیز به دلیل بالا رفتن سن و شرایط خاصی که دارند، باید حتماً رژیم غذایی مناسبی داشته و سبک صحیحی را برای زندگی انتخاب کنند. حجم غذایی که سالمند می خورد نباید زیاد باشد، بلکه بهتر است آن را به چند قسمت کرده و در طول روز وعده های بیشتری غذا خورده ولی از حجم کمی غذا استفاده کند. به این ترتیب می تواند به عملکرد بهتر سیستم گوارشی خود کمک کند. خوردن مایعات به اندازه لازم در طول روز، باید در برنامه های غذایی سالمند قرار بگیرد.