کاربرد شاپان روی چوب | بررسی مزایا و معایب استفاده از شاپان

شاپان یک ابزار دستی است که با آن می توان بر روی سطح چوب حکاکی کرد و طرح های زیبا و خلاقانه ای ایجاد کرد. شاپان از قدیم در ایران و سایر کشورهای خاورمیانه برای تزئین چوب کاری ها و ساخت آثار هنری مورد استفاده قرار می گرفت. در این مقاله قصد داریم به بررسی کاربرد شاپان روی چوب بپردازیم.

کاربرد شاپان روی چوب

مهم ترین کاربرد شاپان روی چوب این است که رنگ چوب را به قهوه ای و رنگ های نزدیک به آن تغییر می دهد. شاپان از قیر تصفیه شده تشکیل شده است و با بنزین رقیق می شود.

کاربرد شاپان روی چوب باعث می شود که چوب طبیعی تر و زیباتر به نظر برسد و همچنین از نفوذ رطوبت و کرم به چوب جلوگیری می کند.

شاپان در دو رنگ مشکی و قهوه ای در بازار موجود است و با استفاده از برس، قلم مو یا رنگ پاش روی سطح چوب پخش می شود.  از گذشته تا کنون در ایران و سایر کشورهای خاورمیانه برای تزئین چوبکاری ها و ساخت آثار هنری، از کاربرد شاپان روی چوب استفاده می کردند.

چه نوع چوب هایی برای حکاکی با شاپان مناسب تر هستند؟

برای حکاکی با شاپان، باید نوع چوب مناسب را انتخاب کنید. برخی از عوامل موثر در انتخاب چوب عبارتند از:

سختی چوب

 چوب های نرم برای حکاکی با شاپان مناسب تر هستند، زیرا باعث می شود حکاکی راحت تر و دقیق تر انجام شود.

 چوب های سخت ممکن است حکاکی را دشوار کنند و نقش را خط خطی نشان دهند.

بافت چوب

 چوب های صاف و بدون دانه مناسب برای حکاکی با شاپان هستند، زیرا سطح آنها یکنواخت است و نقش را به خوبی نشان می دهد. چوب های دارای دانه و رگه ممکن است حکاکی را پنهان کنند و زمینه مناسب برای تغییر رنگ نباشند.

رطوبت چوب

 چوب خشک برای حکاکی با شاپان بهتر است، زیرا جذب شاپان را آسان تر می کند و خطر تغییر شکل و ترکیدگی را کم می کند. چوب تر ممکن است جذب شاپان را کم کند و باعث پف کردن و خمیدگی چوب شود.

براساس این عوامل، بعضی از چوب های مناسب برای حکاکی با شاپان عبارتند از:

چوب باس

 این چوب بسیار نرم، صاف، سفید و بدون دانه است و برای حکاکی با شاپان ایده آل است. این چوب سمی نیست و رنگ آن را به خوبی نشان می دهد. این چوب در اروپا به نام آهک شناخته می شود و در ایالات شمالی آمریکا پرورش می یابد.

چوب گردو

 این چوب سخت، صاف، قهوه ای و دارای رگه های زیبا است و برای حکاکی با شاپان مناسب است. این چوب برای کارهای مبلمان و تزئینات محبوب است و رنگ آن را به خوبی نشان می دهد. این چوب در ایران و سایر کشورهای خاورمیانه رشد می کند.

چوب گردوی سفید

 این چوب نرم، صاف، قهوه ای روشن و دارای نقش های زیبا است و برای حکاکی با شاپان مناسب است. این چوب بین عموم محبوب است و رنگ آن را به خوبی نشان می دهد. این چوب در شمال آمریکا پیدا می شود.

چوب ماهاگونی

 این چوب سخت، صاف، قرمز و دارای بافت منظم است و برای حکاکی با شاپان مناسب است. این چوب برای کارهای لوکس و باارزش مورد استفاده قرار می گیرد و رنگ آن را به خوبی نشان می دهد. این چوب در آمریکای جنوبی و آفریقا رشد می کند.

مواد تشکیل دهنده رنگ شاپان

رنگ شاپان یک نوع آستری است که برای تغییر رنگ چوب به قهوه ای و رنگ های نزدیک به آن مورد استفاده قرار می گیرد. رنگ شاپان از تصفیه شدن قیر به دست می آید و دارای دو رنگ مشکی و قهوه ای است.

رنگ شاپان قهوه ای با اضافه کردن پودر اخرا به رنگ شاپان مشکی ساخته می شود. حلال مناسب برای رقیق کردن رنگ شاپان بنزین است.

زیرا باعث می شود رنگ زودتر خشک شود و لایه روغنی تولید نکند. برای حل کردن رنگ شاپان در بنزین، هر چه مقدار بنزین بیشتر باشد، رنگ قهوه ای به دست آمده از آن روشن تر خواهد بود.

چطور می توان رنگ شاپان را از چوب پاک کرد؟

برای پاک کردن رنگ شاپان از روی چوب، می توانید از روش های مختلفی استفاده کنید.

 برخی از این روش ها عبارتند از:

استفاده از سنباده

 با استفاده از کاغذ سنباده زبر و نرم، می توانید لایه های رنگ شاپان را از روی چوب بکشید. این روش ساده و ارزان است، اما زمان بر و خسته کننده است. همچنین ممکن است باعث آسیب دیدن سطح چوب شود.

استفاده از دستگاه سنباده زن

 با استفاده از دستگاه سنباده زن برقی، می توانید به سرعت و دقت بالا رنگ شاپان را از روی چوب بردارید. این روش سریع و کارآمد است، اما نیاز به تجهیزات خاص دارد. همچنین ممکن است باعث تولید گرد و غبار زیاد شود.

استفاده از پاک کننده رنگ شیمیایی

 با استفاده از محلول های شیمیایی خاص، می توانید رنگ شاپان را از روی چوب حل کرده و با لیسه فلزی بتراشید. این روش آسان و موثر است، اما نیاز به رعایت دقیق دستورالعمل و تجهیزات ایمنی دارد. همچنین ممکن است باعث تحریک پوست و تنفس شود.

استفاده از سشوار صنعتی

 با استفاده از حرارت بالای سشوار صنعتی، می توانید رنگ شاپان را ضعیف کرده و با لیسه فلزی بتراشید. این روش ساده و سرگرم کننده است، اما خطرات زیادی دارد. باید حتما از تجهیزات ایمنی مثل عینک و ماسک استفاده کرده و منبع آب همراه داشته باشید. همچنین ممکن است باعث سوختگی چوب یا آتش سوزی شود.

مزایای استفاده از شاپان

برخی از مزایای استفاده از شاپان عبارتند از:

قابل ترکیب با سایر رنگ ها

 یکی از مهم ترین کاربرد شاپان روی چوب این است که آن را می توان با سایر رنگ های بر پایه روغن ترکیب کرده و رنگ دلخواه خود را ایجاد کرد. همچنین دیگر کاربرد شاپان روی چوب این است که آن را می توان به عنوان آستر برای رنگ لاتکس استفاده کرده و پس از خشک شدن آن، لایه نهایی را اعمال کرد.

آسان و سریع

 شاپان را می توان به راحتی با برس، قلم مو یا رنگ پاش روی سطح چوب پخش کرده و پایان صاف و یکنواخت دست آورید. شاپان به دلیل حلال بودن در بنزین، زود خشک می شود و نمای لعابدار به چوب می دهد.

مقرون به صرفه

 شاپان نسبت به سایر رنگ های چوب ارزانتر است و با تولید حجم کمتر، پوشش بالاتری از چوب فراهم می کند. همچنین شاپان نسبت به سایر رنگ های چوب، عمر طولانی تر دارد و نسخ خوردگی کمتری دارد.

طبیعی و زیبا

 شاپان با حفظ بافت و دانه چوب، ظاهر طبیعی و زیباتری به آن می بخشد. شاپان با تغییر رنگ چوب، اثر پتینه ای را ایجاد می کند که به چوب جلوه ای قدیمی و باارزش می دهد. شاپان همچنین با ایجاد تباین بین رگه ها و منافذ چوب، طرح ها و نقش های زیبا را برجسته می کند.

معایب استفاده از شاپان

شاپان مزایای و کاربرد فراوانی دارد. اما استفاده از شاپان همچنین معایب و خطرات زیادی دارد که باید در نظر داشت.

برخی از معایب استفاده از شاپان عبارتند از:

 سمی و سرطان زا

 شاپان یک ماده نفتی است که حاوی مواد شیمیایی پرخطر و سرطان زا است. این مواد با تماس با پوست، تنفس یا خوردن به بدن نفوذ کرده و باعث آسیب دیدن سلول ها، بافت ها و اعضای حساس بدن مثل روده، کبد، ریه، پستان و پروستات می شوند.

در بسیاری از کشورهای دنیا، استفاده از شاپان منسوخ شده و جایگزین های سالم تر و طبیعی تر عرضه شده اند.

قابل اشتعال

 شاپان به دلیل حلال بودن در بنزین، قابل اشتعال است و در صورت تماس با آتش، جرقه یا دمای بالا، به راحتی می سوزد.

این خطر باعث محافظت کمتر چوب از آتش سوزی می شود و همچنین خطر آتش سوزی را در هنگام کار با شاپان افزایش می دهد.

لذا باید هنگام استفاده از شاپان، منابع آتش، جرقه و دود را دور نگه داشت و تجهیزات ایمنی مثل عینک، دستکش، کلاه، لباس مناسب و آتش نشانی را در دسترس داشت.

مضر برای محیط زیست

 شاپان یک ماده نفتی است که تولید آن از منابع طبیعی محدود و غیر قابل تجدید می آید.

همچنین شاپان با تبخیر و تولید دود، گازهای گلخانه ای را افزایش می دهد و باعث آلودگی هوا، خاک و آب می شود.

باقی مانده شاپان نباید به صورت ساده دور ریخته شود، بلکه باید به مراکز جمع آوری و دفع پسماندهای خطرناک ارسال شود.

سخن نهایی

در این مقاله از آی بک امداد، کاربرد شاپان روی چوب ، نحوه انتخاب شاپان مناسب برای هر نوع چوب، مزایا و معایب استفاده از شاپان را مورد بررسی قرار داده ایم. امیدواریم که این مقاله برای شما جالب و مفید بوده باشد.