اضطراب جدایی در کودکان چیست و چه علائمی دارد؟

اضطراب جدایی در کودکان ممکن است تا قبل از تولد هم شروع شود و وقتی کودک به چهار سالگی می رسد، دوباره در او ظاهر شده و ادامه پیدا می کند. زمان و شدت این اضطراب در تمام کودکان با یکدیگر فرق می کند. البته کمی نگرانی از اینکه پرستار و یا پدر و مادر، کودک را ترک کنند، طبیعی است. البته وقتی کودک بزرگتر می شود والدین می توانند با محدودیت هایی، کم کم این اضطراب را کاهش دهند. بعضی از کودکان به اندازه ای اضطراب را تجربه می‌کنند که گاهی با تلاش والدین هم این اضطراب کاهش پیدا نمی کند. بیشتر کودکان در ابتدای مدرسه رفتن، این اضطراب را تجربه کردند، در صورتی که این اضطراب زیاد باشد ممکن است تأثیر منفی در فعالیت های مانند دوست یابی، بازی های گروهی و حتی فعالیت های مدرسه داشته باشد و اگر بیشتر از چند روز ادامه پیدا کرد، حتماً مشکل بزرگی در کودک ایجاد شده است.

این مشکل به دلیل اینکه در سنین ابتدایی زندگی کودک ایجاد می‌شود، والدین را با چالش های زیادی روبرو می کند. به طور مثال والدینی که شاغل هستند باید کودک خود را با پرستار کودک تنها بگذارند و یا ممکن است به بعضی از کودکان از تنها خوابیدن ممانعت کنند. این فرایند جدایی و استقلال برای والدین چالش برانگیز بوده و همچنین کودک را هم دچار اضطراب خواهد کرد. در این صورت لازم است که والدین این فرایند را مدیریت کرده تا به کودک آسیب نرسد. البته بیشتر مواقع کودک به موقع استقلال پیدا خواهد کرد و مشکل حل می‌شود ولی گاهی ممکن است برای کودک و والدین مشکلات جدی را ایجاد کند.

اگر این اضطراب شدید نباشد با توصیه های تربیتی به راحتی می توان آن را مدیریت کرد و دلیلی هم برای نگران بودن والدین وجود ندارد ولی در صورت شدید بودن این اضطراب، ممکن است که تا سنین بالا هم ادامه پیدا کند. در این صورت است که اختلال اضطراب جدایی در کودکان بروز می کند و نیاز است که به روانشناس مراجعه کنید.

اضطراب جدایی در کودکان چیست؟

همانطور که گفتیم وابسته بودن به والدین و ترس از دست دادن آنها در کودکان زیر دوسال کاملاً طبیعی است و با بزرگ شدن کودک، معمولاً این وابستگی کاهش پیدا می کند ولی گاهی دیده شده کودکانی که بالای ۶ سال دارند دچار اضطراب جدایی می‌شوند. این اضطراب جدایی در اوایل طبیعی بوده ولی به مرور در صورت رفع نشدن، باید حتماً والدین آن را درمان کنند. اگر این مشکل به موقع درمان نشود ممکن است کودک از مدرسه رفتن هم امتناع کند و قادر نباشد بدون والدین در مکانی حضور پیدا کند. گاهی این اضطراب تا دوران بزرگسالی هم با کودک باقی می ماند. این اختلال باید با توجه به سن کودک شما، بررسی شده و برطرف شود. البته به این نکته مهم توجه کنید که فرهنگ ها می توانند در این جدایی و استقلال کودک از والدین اثر زیادی داشته باشند. مثلاً در فرهنگ‌های غربی، کودکان از همان دوران کودکی، در اتاق جداگانه می خوابند و استقلال بیشتری دارند ولی در فرهنگ ما ایرانی ها کودکان وابستگی بیشتری به والدین دارند.

اضطراب جدایی در کودکان در چه زمانی طبیعی است؟

معمولاً این اضطراب در سن ۱۰ ماهگی تا ۱۸ ماهگی در کودک ایجاد می‌شود و تا سه سالگی هم ممکن است ادامه داشته باشد. این اختلال زمانی در کودک دیده می شود که شما می خواهید کودک خود را با شخص دیگری در منزل تنها بگذارید و یا اینکه اتاق او را جدا کنید. اضطراب جدایی معمولاً بعد از دو سالگی کاهش پیدا کند و اگر متوجه شدید که بعد از دو سالگی هنوز هم کودک شما دچار اضطراب جدایی است، باید این اختلال را در کودک بررسی کرده و در صورت نیاز، به روانشناس مراجعه کنید.

نشانه های اضطراب جدایی در کودکان

اضطراب جدایی در کودکان نشانه ها و علائمی دارد که در صورت مشاهده این علائم، والدین باید حتماً به روانشناس مراجعه کنند. شناخت این نشانه ها از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا اگر شما به موقع این اختلال را تشخیص دهید می توانید به راحتی آن را درمان کنید.  بعضی از این نشانه ها و علائم اضطراب جدایی در کودکان عبارتند از:

• کودک از اینکه از والدین جدا بماند می ترسد.
• وقتی که کودک به فکر جدایی از والدین می‌افتد دچار اضطراب می‌شود.
• در جایی به غیر از خانه خودشان نمی خوابد.
• در هنگامی که از والدین جدا می شود بی قراری کرده و گریه می کند.
• کودک دچار درد های فیزیکی مثل دردهای عضلانی، سردرد و دل درد می شود.
• مداوم می ترسد که نکند به دلیلی والدین خود را از دست بدهد.
• این کودکان دچار کابوس های شبانه می شوند.
• کودک به شدت تمایل دارد که در کنار والدین بخوابد.
• از رفتن به مدرسه خودداری می‌کند.

چرا کودکان دچار اضطراب جدایی می شوند؟

گاهی ممکن است این اختلال به دلیل یک حادثه خاص و یا حتی استرس در زندگی کودک شما به وجود آمده باشد. به طور کلی اگر بخواهیم دلایل به وجود آمدن اضطراب جدایی را در کودکان بیان کنیم آنها را به چند دسته می توان تقسیم کرد:

1. از دست دادن یکی از افراد مهم خانواده: مانند مرگ عزیزان، از دست دادن حیوانی که کودک به او علاقه داشته، طلاق والدین و…
2. سابقه خونی و ژنتیک: ممکن است این اختلال به شکل ژنتیکی از اعضای خانواده به کودک منتقل شده باشد.
3. حوادث زیست محیطی: بعضی از حوادث مانند قرنطینه در هنگام کرونا، می تواند باعث جدایی کودک از والدین شود.
4. شیوه فرزند پروری: شاید مهمترین دلیلی که باعث اضطراب جدایی در کودکان می شود، شیوه فرزند پروری و تربیت والدین باشد. والدین باید به شکلی با فرزند رفتار کنند که در هنگام جدایی، با مشکل روبرو نشوند. جدا کردن اتاق کودک هم می تواند مفید باشد.

درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان

درمان این اختلال گاهی بدون مراجعه کردن به روانشناس امکان پذیر نیست و حتی ممکن است در صورتی که به درمان کودک اقدام نکنید، کودک شما دچار اختلال اضطراب های اجتماعی، افسردگی، وسواس های فکری و… شود. حتماً در صورت مشاهده علائم این اختلال در کودک، به روانشناس مراجعه کنید. روانشناس بعد از اینکه این اختلال را در کودک شما تشخیص داد، راهکارهایی را برای درمان آن به شما توصیه می‌کند. معمولاً درمان این اختلال اضطراب جدایی در کودکان به دو شکل انجام می شود:

1. روان درمانی
2. دارو درمانی

روان درمانی جلساتی است که روانشناس با کودک شما انجام داده و اضطراب او را کاهش می دهد. البته گاهی اوقات لازم است که هر دو روش با هم به کار گرفته شود. در دارو درمانی هم پزشک داروهای ضد اضطراب برای کودک تجویز می‌کند. این داروها موقتی بوده و برای درمان های طولانی از آن استفاده نمی شود.

چگونه اضطراب جدایی در کودکان را در خانه درمان کنیم؟

همانطور که گفتیم برای درمان این اختلال شما به درمان های روانشناسی نیاز دارید، ولی بعضی از کارها هم باید توسط خود والدین انجام بگیرد. همراهی والدین می تواند در این امر تأثیر گذار باشد. بعضی از مواردی که شما باید در منزل رعایت کنید را برایتان ذکر خواهیم کرد:

• همزمان با درمان روانشناس، شما باید از روانشناس اطلاعاتی را در این مورد دریافت کنید تا بتوانید به بهبودی کودک خود کمک کنید.
• جلسات درمانی را حتماً به طور کامل انجام دهید و وقفه ای بین آن نیاندازید تا کودک بتواند به راحتی با شرایط خود را سازگار کند و درمان هم تأثیر گذار باشد.
• باید عواملی که باعث ایجاد این اضطراب در کودک شده، شناسایی کنید.
• راهکارهایی را هم که درمانگر به شما ارائه می‌دهد تمرین کرده و در زمان لازم آنها را اعمال کنید.
• کودک را مطمئن کنید که نگرانی نداشته باشد زیرا به زودی بهبودی پیدا می کند.
• احساسات کودک خود را به خوبی گوش کرده و از نصیحت کردن او خودداری کنید.
• برای داشتن احساس امنیت بیشتر، به کودک کمک کنید.
• در این موارد گاهی والدین هم دچار اضطراب می شوند، بهتر است استرس خودتان را کنترل کرده تا باعث انتقال این استرس به کودک نشوید.
• یکی از چیزهایی که می تواند باعث درمان کودک شود، همراهی والدین است. والدین باید به موقع برای درمان کودک به روانشناس مراجعه کرده و در تمام مراحل هم او را یاری کنند زیرا گاهی این کودکان در سنین پایین بوده و به همراهی و حمایت والدین نیاز دارند.
• دقت داشته باشید که در این فرآیند باید حتماً بردبار و صبور باشید. صبوری و آرامش شما می تواند کمک کند تا تمرین ها را بهتر انجام داده و کودک خود را همراهی کنید

توصیه هایی مهم جهت کاهش اضطراب جدایی در کودکان

گاهی ممکن است کودک شما علائم این اختلال را نداشته باشد و یا حتی روانشناس تشخیص دهد که کودک دچار اختلال اضطراب جدایی نیست و این علائم به دلیل مرحله رشد است. در این صورت شما می توانید کمک کنید تا این اختلال در کودک ایجاد نشود. برای این منظور بهتر است به موارد زیر عمل کنید:

• هیچگاه در حضور کودک فیلم های خشن نگاه نکنید.
• بهتر است جدایی را با کودک تمرین کنید. مثلاً گاهی لازم است کودک را به خانه مادربزرگ برده و او را با مادر بزرگ تنها بگذارید.
• وقتی به کودک قول می‌دهید که سر یک ساعتی برمی‌گردید، حتماً سر قول خود بمانید.
• زمانی که همراه کودک نیستید بهتر است عروسک و یا اسباب بازی مورد علاقه ی او را در کنارش قرار دهید.
• اگر کودک شما پرستار دارد، جدایی از کودک را می توانید با پرستار کودک تمرین کنید.
• کودک را تشویق کنید تا کار هایی انجام دهد که گاهی لازم باشد از شما جدا شود، مانند رفتن به اردو.
• کودکتان را برای حاضر شدن در فعالیت های گروهی و اجتماعی تشویق کنید.
• کم کم زمان جدایی را از کودک خود افزایش دهید.
• هنگامی که می خواهید از کودک جدا شوید، خداحافظی طولانی با او انجام ندهید و به صورت عادی رفتار کرده و احساساتی نشوید.