18 دسامبر روز جهانی زبان عربی 1401

در تاریخ ۱۸ دسامبر سال ۱۹۷۳ مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه ای زبان عربی را به عنوان یکی از زبان های رسمی این سازمان معرفی کرد و همچنین  چند سال بعد یعنی در تاریخ ۱۸ دسامبر ۲۰۱۲ یونسکو نیز این روز را به عنوان روز جهانی زبان عربی تعیین کرد تا درک و فهم فرهنگی از این زبان و اهمیت زبان عربی به عنوان یکی از مهم ترین زبان های دنیا، در جهان شناخته شود. مردم عرب، عرب زبانان و علاقه‌مندان به زبان عربی هر ساله این روز را با برگزاری مراسم های مختلف گرامی می دارند.

افراد و اقوام در نژاد های مختلف از نظر ظاهر با هم فرق دارند. بعضی سفید پوست، بعضی سیاه پوست و یا سرخ پوست هستند. در بعضی از نژادها جسه قوی تر و بعضی جسه ریز تری دارند. فرهنگ و آداب و رسوم هر قومی نیز مانند ظاهرشان با هم فرق دارد. در این دنیا در میان انسان ها فرهنگ های گوناگون به چشم میخورد اما ارز همه آن ها یکسان نیست. فرهنگ ها به میزان ظهور عقلانیت و حکمت و ارتباط با شریعت ارزشی متفاوتی پیدا می­کنند به طوری که برخی از آنها با فطرت بشری ناسازگار ند.

افراد و اقوام مختلف در نژاد و زیبایی، اشکال ظاهری و خصوصیات جسمی با یکدیگر تفاوت دارند. برخی سفید پوست، برخی سیاه پوست و عده ای سرخ پوست اند. بعضی از نژادها زمینه امراض جسمانی خاصی در آن ها زیاد است.و عده ای دیگر از قوت و قدرت جسمانی بیشتری برخوردارند. وضعیت آداب و رسوم انسان ها همانند خصوصیات جسمی انسان ها است. فرهنگ ها به میزان ظهور عقلانیت و حکمت و ارتباط با شریعت ارزشی متفاوتی پیدا می­کنند به طوری که برخی از آنها با فطرت بشری ناسازگار ند.

زبان نیز وضعیت آن شبیه خصوصیات جسمی و فرهنگی بشر است. همانطور که در بخش قبل صحبت شد فرهنگ انسان ها در هیچ حالت برابر نیست و زبان هم مانند همین فرهنگ خواهد بود و در بخش ها و فرهنگ های مختلف یکسان نخواهد بود. زبان­های دنیا برای انتقال معانی و حقایق قابلیت یکسانی ندارند. همان گونه که قابلیت انسان­ها برای دریافت معارف متفاوت است، قابلیت زبان ها نیز به عنوان یکی از ابعاد انسان، از حیث قوت و صلابت، رسایی و جذابیت،  اعتدال و موزونی، حسن همنشینی حروف و کلمات متفاوت است.

اهمیت زبان عربی

از مهمترین علت اهمیت زبان عربی همین بس که حدود ۳۹۰ میلیون نفر در دنیا به زبان عربی صحبت می کنند. به همین دلیل زبان عربی یکی از گسترده ترین زبان های جهان می باشد و همچنین زبان عبادت ۱.۶ میلیارد مسلمان در کل دنیا است. زبان عربی به زبان «ضاد» نیز معروف است زیرا تنها زبان دنیاست که این حرف را دارد و تلفظ می شود.

مردم عرب‌زبان کمک‌های قابل توجهی به تمدن جهان کرده‌اند. در حالی که اروپا رکود اقتصادی نسبی قرون ‌وسطی را تجربه می‌کردند، تمدن اسلامی-عربی در اوج خود بود. اعراب به پیشرفت علم، پزشکی و فلسفه کمک بزرگی کرده اند . بسیاری از فرهنگ‌های یونانی، روم و بیزانسی برای جهان از طریق کتابخانه‌های عربی حفظ شدند. اعراب نیز در زمینه‌هایی مانند ادبیات، ریاضیات، دریا نوردی، علم نجوم و معماری مشارکت‌های قابل‌توجهی داشته‌اند. خوب به سراغ مزیت زبان عربی برای دنیای بشریت خواهیم رفت و باید بدانید بزرگترین مزیت این زبان برای بشریت انتقال حجم عظیم دانش و علم به انسان ها بوده.
یکی از ساختارمندترین قواعد را در میان زبان های جهان را زبان عربی در خود دارد. همین دلیل باعث شده زبان عربی نسبت به دیگر زبان ها از تعداد کلمات و مصدرهای زیادتری برخودار باشد بنابر این ایجاد واژه های جدید در این زبان سهل و آسان است. زبان عربی زبان شعر، ادبیات و فلسفه است.

لهجه های مختلف زبان عربی

زبان عربی دارای لهجه‌های متفاوتی است. مردم درکشورهایی مانند یمن و سومالی در شرق تا کشورهای مراکش و موریتانی در غرب جهان، به زبان عربی سخن می گویند اما هر یک لهجه  و گویش مخصوص خود را دارند. زبان عربی هم مانند زبان های دیگر دنیا دارای لهجه های گوناگون است و در کشورها و شهرهای مختلف با لهجه های خاصی بیان میشود. در ایران نیز، مردم مرکز و جنوب خوزستان، جنوب ایلام و بخش هایی در استان های فارس، بوشهر، هرمزگان و خراسان به زبان عربی صحبت می کنند و زبان عربی زبان مادری آنهاست.

عرب‌ها دارای چندین گویش و حتی زبان هستند به ‌طوری‌که هر قبیله‌ای بدون قطع ارتباط با گویش‌های مختلف، دارای گویش خاص خودش است. مانند زبان عربی فصیح (کلاسیک) که در واقع لهجه‌ای است که از بقیه گویش‌های رایج در میان عرب‌ها در گذشته متمایز می باشد.

 تنوع گویش در زبان عربی

تنوع گویش‌ها و قدرت اشتقاقی زبان عربی، توان واژه سازی ویژه را به زبان عربی داده تا جایی که بعضی از دانشمندان برجسته عراقی تعداد واژگان این زبان را بیشتر از دوازده میلیون واژه اعلام کرده اند و بدون شک یکی از مهمترین و با ارزش ترین زبان های زنده دنیاست و تقریبا میتوان گفت در اکثریت زبان های دنیا کلمات عربی وجود دارند و نقش های مهمی نیز در بیان های مختلف ایفا میکنند. جالبه که بدونید ابوریحان بیرونی که یکی از بزرگترین دانشمندان اسلام و دنیای بشریت است به جز زبان فارسی و هندی تسلط کاملی بر زبان عربی نیز داشت ، معتقد بود زبان عربی در بیان حقایق علمی، بهترین زبان دنیا است. مولوی و حافظ  نیز  با اینکه جزء بزرگ ترین سخن سرایان زبان فارسی هستند و امروزه فخر و عزت زبان فارسی به وجود آثار ایشان است، به فضل و برتری زبان عربی اذعان می کنند. ابوحیان توحیدی در کتاب المقابسات می­گوید: ما زبان­های زیادی را دیده­ایم اما هیچ یک مانند بیان عربی نیست.  علامه طباطبایی نیز می فرمایند: زبان‌ عربی قویتر، استوارتر، شیرین‌تر و جذّاب‌تر از زبان‌ فارسی است‌؛ وعلاوه بر این ها زبان عربی از جهت‌ گسترش‌ لغات‌ ادبی، طبّی، جغرافیائی، داروسازی و حتّی اصطلاحات‌ فیزیکی و شیمیائی غنی است‌.

تاریخ زبان عربی از یک سو می‌تواند به پیش از اسلام و بعد از اسلام تقسیم شود. در زمان‌های پیش از اسلام زبان عربی به دو شاخه ی عربی جنوبی  و عربی شمالی تقسیم شده بود. عربی جنوبی در کشور یمن کنونی به کار می‌رفته است و تحت تأثیر ارتباط با مصریان باستان و تمدن فنیقی قرار گرفته بود. این زبان با ظهور اسلام کم‌کم به دست فراموشی سپرده‌شد و به جای آن زبان عربی شمالی که مبنای عربی امروزی است در سراسر عربستان رایج شد. باید بدانید که اولین کتیبه به زبان عربی در اوایل قرن ششم ایجاد شدند. الفبای زبان عربی اصالتاً بر اساس الفبای زبان آرامی بوده است اما بعدها بر اساس تغییراتی که کرد ، به شکل کنونی زبان عربی در آمد. این زبان در حال حاضر با نام زبان عربی کلاسیک شناخته می شود. اگر چه زبان عربی زبان اسلام است اما تاریخ آن به یکصد سال بعد از ظهور مذهب برمی گردد در سال ۶۳۲ که قرآن بر پیامبر نازل شد، زبان عربی، زبانی برای یک مذهبِ جدید شد. کتاب مقدس اسلام یا همان قرآن نیز به زبان عربی کلاسیک نوشته شده و در بسیاری از مراسم های مذهبی خوانده می شود.

با فتوحات مسلمانان و زبان عربی قرآنی که نزدیکی بسیاری به زبان شکل یافته عربی داشت و با گذشت زمان این زبان عربی فراگیر شد و امروزه به عنوان زبان عربی کلاسیک در همه جای جهان عرب‌زبان پراکنده شده است.

از قرن هشتم هجری، شعر ها و کار های ادبی به زبان عربی تاثیر بسیار مهمی روی مردم جهان گذاشت و در نتیجه زبان عربی به یک منبع بسیار مهم از لغات، حتی برای افراد اروپایی مثل پرتغالی، اسپانیایی، انگلیسی، فرانسوی و غیره تبدیل شد. حتی بسیاری از لغات انگلیسی ریشه در کلمات عربی دارند.

از آنجا که زبان با تفکر آدمی ارتباط مستقیمی دارد از اهمیت بسزائی برخوردار است؛ اگر زبان ملتی ویران شود نسبت به گذشته خود با خبر نمی شود. زبان یک ملت فقط زبان تکلم نیست بلکه آیینه فرهنگ، علم، دین و هویت تاریخی یک ملت است. زبان با همه ابعاد انسان ارتباط دارد زمانی که زبان یک ملت تغییر کند، سایر شئونات انسانی نیز تغییر می­کند.اما متاسفانه فرهنگ و زبان های مجاور بر زبان عربی تاثیر گذاشته اند مثلا کلمات فرانسه بسیاری در زبان عربی مردم سوریه و لبنان وارد شده است. کلمات انگلیسی بسیاری نیز در زبان عربی و لهجه مردم جنوب عراق، کویت و مردم عرب جنوب خوزستان وجود دارد.

این تاثیر گذاری به علت حضور طولانی مدت انگلیسی ها و ارتباطات با آنها می باشد که زبان عربی و لهجه مردم جنوب عراق، کویت و مردم عرب جنوب خوزستان را تحت شعاع قرار داده است.. لهجه های عربی اهوازی، کویتی و عراقی به دلیل مجاورت با زبان های فارسی و ارتباط با انگلیس ها، از این دو زبان، کلماتی را گرفته اند.

یکی از دلایل اصلی عربی نویسی دانشمندان فارسی زبان، غنا، توانایی و قابلیت گسترده زبان عربی در انتقال معانی است. نزول قرآن کریم به زبان عربی علاوه بر تاثیرگذار بودن موقعیت جغرافیایی مردم مکه به زبان عربی، قابلیت این زبان نیز تاثیر تام در عربیت آن داشته است. همان گونه که قرآن از ناحیه بهترین موجود بر قلب بهترین مخلوق نازل شده است به همان ترتیب به بهترین زبان نیز نازل شده است. هیچ زبانی رساتر و متقن­تر از زبان عربی برای انتقال معانی والای قرآن وجود نداشته و ندارد؛ اگر زبانی رساتر از زبان عربی برای انتقال حقایق وحی وجود داشت، هرآینه خداوند قرآن را با همان زبان نازل می­کرد؛ زیرا خداوند حکیم است و امور را از کامل­ترین مجرا و به استوارترین شیوه محقق می سازد.

سخن پایانی

همانطور که مطالعه کردید زبان عربی یکی از زبان های مهم و با ارزش در دنیا به شمار می رود ، تسلط بر این زبان می تواند کمک بزرگی به انسان کند و بدون شک در پیش برد زندگی هر فرد می تواند نقش پر رنگی ایفا کند ، زبان عربی زبان اصلی قرآن یعنی کتاب آسمانی ما مسلمان ها است و اگر تسلط بر این زبان داشته باشیم میتوانیم به مفاهیم این کتاب را بصورت کامل و عمیق پی ببریم ، از سمتی کشورهای همسایه ما اکثریت به این زبان سخن می گویند و اگر این زبان را بدانیم سفرهای دلنشین و خاطره انگیزی به آن ها خواهیم داشت ، شما عزیزان با نظرات شیرین خود ما را در ایبک یاری کنید تا بتوانیم در این مسیر قدم های محکم تری برداریم.