طریقه لوله کشی و نصب منبع انبساط | تعویض و تعمیر منبع انبساط

انواع گوناگون منبع انبساط برای پیشگیری از ترکیدگی و فشار به سیستم گرمایشی مورد استفاده قرار گرفته و نصب می‌گردند. معمولاً تعمیر و تعویض منبع انبساط به سبب پوسیدگی و سوراخ شدن منبع انجام می‌گردد. انسداد لوله کشی منبع انبساط در کاهش بازدهی گرمایش در سیستم موتورخانه شوفاژ عامل مهمی محسوب می‌شود. چون موجب سرد شدن بعضی از رادیاتورها در همه واحد ها یا برخی از آنها خواهد شد و در آخر بیشتر شدن فشار موجب ترکاندن لوله کشی و حتی دیگ شوفاژ نیز می‌شود.

در مواقعی که لوله رفت و برگشت منبع انبساط سرد شده است، باید بدانید که هشداری برای مسدود شدن لوله کشی می‌باشد.

کارکرد منبع انبساط

در سیستم شوفاژ آبی که وجود دارد تقریباً یک مقدار ثابت می‌باشد که به دلیل انبساط آب در دماهای بیشتر حجم آب نیز بیشتر می‌گردد. در صورتی که حجم آبی که در شوفاژ در گردش است اضافه شود و بیش از اندازه باشد، به تجهیزات شوفاژ مانند لوله‌ها و فشار زیادی وارد خواهد شد و در نتیجه موجب آسیب و ترکیدگی لوازم موتورخانه خواهد شد.

به همین علت برای اینکه به دیگ موتورخانه فشار زیادی وارد نشود و لوله‌های شوفاژ دچار آسیب دیدگی نشوند، باید منبع انبساط را در بالاترین نقطه مثل پشت بام نصب کرد.

در بعضی مواقع امکان دارد که از سیستم شوفاژ مقداری آب خارج شود. ایجاد سوراخ در منبع دوجداره، مبدل حرارتی و نشت آب از لوله شوفاژ از دلایل کم شدن آب شوفاژ هستند. منقبض شدن آب در هنگام سرد شدن موجب می‌شود که از حجم آب کاسته شود و در این حالت در کار گردش شوفاژ اختلال به وجود آمده و موجب هوا گرفتگی می‌شود.

در این شرایط منبع انبساط آبی که از سیستم کم شده است را با استفاده از شیر شناوری که به آب مصرفی متصل است، تأمین خواهد کرد. در هر موقع منبع انبساط سرریز کند، احتمال دارد که منبع موتورخانه سوراخ شده باشد.

بنابراین برای منبع انبساط موتور خانه دو کارکرد ضروری می‌توان در نظر گرفت:

• جبران کمبود ناشی از نشتی و انقباض آب از مدار شوفاژ
• پیشگیری از فشار اضافه به لوله‌ها و دیگ مدار شوفاژ

منبع انبساط دارای دو نوع منبع انبساط بسته و منبع انبساط باز می‌باشد.

لوله کشی منبع انبساط باز

منبع انبساط دارای ۵ منفذ و لوله می‌باشد که نصب سه لوله یعنی لوله رفت و برگشت و پرکن الزامی است و لوله تخلیه و سرریز نیاز ضروری به لوله کشی ندارند.

• لوله پرکن منبع انبساط

لوله انبساط با یک انشعاب از لوله آب مشاع ساختمان به کمک شناور به منبع انبساط متصل می‌گردد. سایز لوله پرکن منبع انبساط به طور معمول در اندازه ۲۰ الی ۲۵ میلیمتری است. البته امکان دارد که با بیشتر شدن سایز منبع شناور نیاز باشد که از لوله‌های ۳۲ تک لایه یا پنج لایه استفاده شود. برای تعمیر و تعویض شناور می‌توانید شیر قطع کنی را در راه لوله پرکن منبع انبساط قرار دهید.

بالاترین سوراخ منبع انبساط و لوله پرکن آن به شناور قابل تنظیم متصل می‌گردد. عایق کردن لوله پرکن منبع انبساط به علت احتمال سرما و یخ زدگی در فصل‌های سرد سال نباید فراموش گردد. اگر خود منبع انبساط هم پوشانده شود، مانع از هدر رفتن انرژی و پرت حرارتی خواهد شد.

• لوله رفت منبع انبساط

لوله انبساط لوله‌ای می‌باشد که به صورت مستقیم از کلکتور رفت موتورخانه به منبع انبساط کشیده می‌شود. هیچ تجهیزات یا شیر دیگری در مسیر این لوله نباید قرار داشته باشد و تا جایی که امکان دارد با کمترین پیچ و خم و زانو به سوراخی بالاتر از لوله برگشت و پایین‌تر از شناور نصب می‌گردد.

بنابراین در لوله کشی منبع انبساط اجتناب از لوله کشی افقی در اولویت قرار دارد. وقتی که حرکت آب در سیستم لوله کشی منبع انبساط به صورت کند باشد، موجب می‌شود که گرم شدن رادیاتورها با مشکل مواجه شود.

• لوله کشی برگشت منبع انبساط

این لوله هم مثل لوله رفت به صورت مستقیم از موتورخانه به منبع انبساط وصل می‌گردد. با این تفاوت که به کلکتور برگشت نصب می‌شود. این لوله کشی موجب می‌شود در منبع انبساط آب به صورت دائمی گردش داشته باشد و در سیکل حرارتی شوفاژ وظیفه نرمال کردن و چکاپ دائمی حجم آب را بر عهده دارد. این لوله پایین‌تر از لوله برگشت به منبع انبساط وصل می‌گردد.

• لوله سرریز منبع انبساط

در بالاترین بخش منبع انبساط یک منفذ یا سوراخ وجود دارد که در صورت سرریز شدن آب منبع از آن خارج خواهد شد. در ایران معمولاً لوله کشی برای این سوراخ انجام نشده است و در صورتی که آب سرریز شود به کف پشت بام می‌ریزد. اما در حقیقت باید لوله کشی به کپسول موتورخانه برسد تا در این شرایط شخصی که از موتورخانه نگهداری می‌کند یا اپراتور متوجه این قضیه گردد.

• سوراخ تخلیه منبع انبساط

آب شوفاژ دارای املاح و رسوبات زیادی است که با گذشت زمان قسمتی از آن در منبع انبساط ته نشین خواهد شد. این منفذ تخلیه برای رسوب زدایی و شستشوی احتمالی منبع انبساط قرار داده شده است.

لوله کشی منبع انبساط قسمتی از لوله کشی موتورخانه است که معمولاً در منابعی که در پشت بام‌ها نصب می‌گردند، اجرا می‌شوند و لوله کشی منبع انبساط در خود موتورخانه نصب شده و طول زیادی ندارد.

نصب منبع انبساط

لوله کشی منبع انبساط شامل لوله کشی پرکن و لوله کشی رفت و برگشت است. لوله کشی رفت و برگشت در زمان نصب تجهیزات موتورخانه پشت بام کشیده می‌شود و در کنار آن انشعابی از لوله کشی پشت بام برای لوله کشی پرکن می‌شود. برای محاسبه طول لوله کشی منبع انبساط باید تعداد طبقات مورد نظر در سه ضرب شود تا طول آن مشخص گردد.

امروزه برای لوله کشی منبع انبساط لوله کشی پنج لایه بهترین گزینه می‌باشد. چون اجرای آن آسان‌تر است و قیمت مناسبی دارد. همچنین در برابر حرارت آب شوفاژ مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد.

نصب منبع انبساط باز

در بالاترین سطح از رادیاتورها نصب منبع انبساط باز انجام می‌شود. معمولاً بهترین مکان برای آن پشت بام خانه‌ها و ساختمان‌ها می‌باشد. با توجه به اینکه باید از لوله کشی افقی و پیچ و خم اجتناب کرد، محل منبع انبساط در نزدیکی محل قرارگیری پلان موتورخانه و در پشت بام می‌باشد.

نحوه محاسبه تعداد و حجم منبع انبساط به تعداد و اندازه دیگ‌ها بستگی خواهد داشت. منبع انبساط باز سه سوراخ خروجی و ورودی آب دارد. حجم منبع انبساط به مقدار زیر بنای محیطی که قرار است گرم شود و حجم موتورخانه بستگی دارد. همه لوله‌هایی که به منبع انبساط متصل هستند، حتماً باید با استفاده از مهره و ماسوره به منبع متصل گردند.

حجم منبع انبساط معمولاً بین ۸۰ لیتر الی ۲۰۰ لیتر در ساختمان‌ها و منازل معمولی است و با افزایش تعداد دیگ و موتورخانه و کلکتور یا اضافه کردن منبع انبساط به حالت موازی ظرفیت انبساط باید افزایش پیدا کند که البته برای سیستم‌هایی که بزرگتر هستند از منبع انبساط با حجم‌های بزرگتر استفاده خواهد شد.

اگر لوله‌های منبع انبساط دچار گرفتگی و انسداد شوند، خطر ترکیدن دیگ وجود خواهد داشت. در این شرایط باید لوله‌های تک لایه‌ای یا پنج لایه با عبور از دودکش موتورخانه برای لوله کشی قدیمی جایگزین شوند.

برای هر کدام از دیگ‌ها بهتر است که منبع انبساط جداگانه اختصاص داده شود تا خرابی یکی از آنها موجب از کار افتادن کل مجموعه نشود.

منبع انبساط از جنس ورق آلومینیوم، گالوانیزه و پلیمری در بازار وجود دارد. بهترین نوع منبع انبساط نوعی است که از ورقه گالوانیزه ضخیم است که به دلیل بیشتر بودن قیمت آن در مقایسه با ‌جنس‌های دیگر زیاد مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.

محل نصب منبع انبساط ممکن است که پس از پمپ یا در خط مکش پمپ تعبیه گردد. در منبع انبساط دو لوله‌ای چنانچه پمپ در خط رفت باشد. مکان قرارگیری هر دو لوله رفت و برگشت باید پیش از نصب پمپ باشد.

ولی چنانچه پمپ در لوله کشی برگشت است هر دو لوله باید بعد از پمپ نصب گردند. چنانچه به طور اشتباه اتصال رفت منبع انبساط پس از پمپ و برگشت آن پیش از پمپ اجرا گردد، مقدار زیادی از آب در منبع انبساط چرخیده و نیروی کمتری به سیستم گرمایش از کف یا رادیاتورها خواهد رسید و ممکن است که به اندازه کافی گرم نشده و در این حالت ممکن است به اشتباه تشخیص دهید که پمپ ضعیف است.

در برخی از اماکن که در نصب منبع انبساط باز محدودیت وجود دارند، مجبور به استفاده از منبع انبساط بسته خواهید بود. از نظر کیفی نصب منبع انبساط باز مناسب‌تر است، ولی در بعضی از ساختمان‌ها امکان لوله کشی مناسب وجود ندارد یا پشت بام ندارند. بنابراین در این شرایط مجبور استفاده از منبع انبساط بسته خواهید بود.

سخن تکمیلی

برای اینکه به سیستم‌های گرمایشی فشار زیادی وارد نشود، از منبع انبساط که دارای انواع گوناگونی هستند استفاده می‌شود. تعمیر یا تعویض منبع انبساط توسط افراد متخصص باید انجام شود. منبع انبساط به دو نوع منبع انبساط باز و منبع انبساط بسته تقسیم بندی می‌گردند. آب وقتی به دمای بالاتر می‌رسد، حجم بیشتری پیدا خواهد کرد. در این مواقع ممکن است که آب سرریز شود. آب حاصل از انبساط حجم به درون منبع انبساط در پشت بام می‌رود. در صورتی که این آب بیش از اندازه در شوفاژ در گردش باشد، به تجهیزات فشار وارد می‌شود.