روز جهانی اوتیسم 13 فروردین 1402

هر ساله روز دوم آوریل را روز آگاهی از اوتیسم به عنوان یک روز جهانی نامگذاری شده است. هدف اصلی آن یادآوری و ترقیب کردن کنش کشورهای عضو سازمان ملل متحد در جهت افزایش آگاهی در مورد افرادی است که مبتلا به اختلال اسپکتروم اوتیسم هستند. این روز در تصمیم گیری مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه۶۲/۱۳۹ روز  جهانی اوتیسم معین شده که در تاریخ ۱ نوامبر ۲۰۰۷ بررسی و در تاریخ ۱۸ دسامبر ۲۰۰۷ به اجرا درآمده است.

این لایحه با پیشنهاد نماینده قطر در سازمان ملل متحد خانم موزا بنت ناصر ملکه همنشین حمد بن خلیفه آل ثانی امیر قطر ارائه شد، که با حمایت همه کشورهای عضو روبرو گردید. این قطعنامه بدون این که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد رای گیری شود تصویب شد و عمدتاً به عنوان مکمل طرح های پیشین سازمان ملل متحد برای بهبود حقوق بشر صورت گرفت.
روز جهانی اوتیسم یکی از ۷روز رسمی سازمان ملل متحد است که در ارتباط با سلامتی به رسمیت شناخته شده است. در این روز سازمان های فردی اوتیسم در سراسر جهان دور یکدیگر جمع می شوند تا به اموری مانند تشخیص، تحقیق، درمان و پذیرش عمومی افراد مبتلا به این اختلال رشدی کمک کنند.

بیماری اوتیسم چیست؟

اگر چه بیماری اوتیسم یک اختلال مادام‌العمر به حساب می آید، اما با کمک و پشتیبانی والدین و اطرافیان آنها کودکان مبتلا می توانند از زندگی با کیفیت تری برخوردار باشند. علت اصلی اوتیسم در کودکان به اختلال تکاملی در سیستم عصبی آنها مربوط است. این اختلال به دلایل ژنتیکی، عوامل محیطی در دوره بارداری ایجاد می شوند. این بیماری از همان زمانی که علائم بارداری شروع می شود وجود دارد. جنین در حال رشد در بدن مادر تحت تاثیر عوامل بیرونی و درونی قرار گرفته و دچار نقص در عملکرد سیستم عصبی می شود. این امر منجر به متولد شدن کودک با اختلالات اجتماعی و فردی خواهد شد.

از علائم اوتیسم در کودکان می توان به مهارت های پایین در ارتباط برقرار کردن با دیگران و علائق بسیار محدود و انجام دادن حرکات تکراری اشاره کرد.

 چگونه بیماری اوتیسم را در کودکان تشخیص دهیم؟

اگر علائم اوتیسم در کودکان شدید باشد والدین آنها می‌توانند در سنین کمتر از از یک سال علائم اولیه بیماری را تشخیص دهند. به جهت اینکه شدت اوتیسم در میان کودکان متغیر است، تشخیص علائم در این سنین بستگی به شدت و ضعف بیماری در آنها دارد. شاید در بعضی از کودکان این اختلال تا سنین بالا تر قابل تشخیص نباشد و یا رفتارهای اوتیسمی بسیار خفیفی از خود بروز دهند.

در مواردی که سطح اوتیسم کودکان متوسط باشد، در سن دو و سه سالگی علائم پایدار تر و پر تکرار تری از خود بروز می‌دهند. والدین از حرکات و رفتارهای غیر عادی آنها پی به وجود چنین اختلالی در کودکان خود می‌برند. اما اوتیسم خفیف ممکن است تا قبل از ورود کودک به دوران مدرسه تشخیص داده نشود. در مدرسه در فضای تعاملات اجتماعی، نواقص و مهارت های ضعیف ارتباطی آن ها در رفتار با دیگران در این کودکان نمایان می شود.

 علائم کودکان اوتیسمی

1. علاقه‌ای به سهیم کردن دیگران در احساسات خود ندارند
2. در درک کردن احساسات خود و دیگران دچار مشکل می شوند.
3. در برقراری ارتباط چشمی ناتوانند.
4. مهارت های استفاده از زبان بدن در رابطه با ارتباط خود با دیگران را ندارند.
5. فن بیان شان پایین و مهارت های کلامی ضعیفی دارند.
6. در دوست یابی ضعیف و یا در حفظ دوستان ناتوانند.

علائم رفتاری کودکان اوتیسمی

این مطلب به ضعیف بودن کودکان در تعاملات اجتماعی اشاره دارد. با توجه به شدت و ضعف بیماری، برخی از اختلالات رفتاری و فردی در آن ها قابل تشخیص است. این رفتارها در سطوح بالاتر پررنگ تر می شوند. علائم و نشانه های آن می تواند یکی از موارد زیر باشد؛

• نداشتن انعطاف در برابر تغییرات زندگی
• به شدت محدود و شیفته بعضی از موضوعات خاص و علاقه نداشتن به سایر موضوع ها
• انتظار دارند که اطرافیان به حیطه مورد توجه آنها علاقه مند باشند.
• تحمل تغییرات در تجربه های روتین و جدید را ندارند.
• در حواس پنجگانه خود بسیار حساس هستند ؛ برای مثال از صداهای بلند گریزانند.

 علائم رفتاری کودکان اوتیسمی

علائمی را که تاکنون به آنها اشاره کردیم نواقصی هستند که فرد مبتلا به اوتیسم در ابعاد اجتماعی و نگرش فردی با آنها مواجه می شود؛ اما در موارد شدیدتر حرکات بدن و نحوه بازی کردن کودکان نشان دهنده این بیماری خواهند بود. در این حالات حرکات تکراری و الگوهای کلیشه ای را در کودکان می بینید که این حرکات می‌تواند شامل موارد زیر باشد؛

• بال بال زدن دست ها به صورت پر تکرار
• از چرخاندن اشیا و حرکات چرخشی لذت می برند
• صداهای دهانی بی‌معنا و تکرار کردن کلمات ، بدون این که مفاهیم آن ها را درک کنند .
• اشیا را پرت می کنند ، می غلتاند و یا آن را به اطراف می کوبند.
• اسباب بازی های خود را طبق الگو های تکراری و همیشگی می چینند .

اگر چنین علائمی در کودکان بروز کند، لازم است با روانپزشک و یا متخصص اعصاب و روان مشورت کنید. پزشک در معاینه خود با انجام دادن چکاب کامل که شامل سوالاتی از والدین در مورد شرح حال کودک شان است احتمال سایر اختلالات عصبی را نیز در نظر می‌گیرد. وقتی تشخیص بیماری اوتیسم در کودک به صورت قطعی مشخص شد، دستورالعمل های لازم را برای بهتر شدن زندگی کودک در اختیار والدین قرار می دهد.

اگر این بیماری به صورت زود هنگام تشخیص داده شود، در بهتر شدن شرایط زندگی و بالا رفتن توانایی های کودک بسیار موثر است. اگر والدین رفتارهای آگاهانه در مورد برخورد با این کودکان داشته باشند، قادر خواهند بود برخی از مشکلات پیش روی کودکان را برطرف کنند.

اختلالات اضطرابی در مبتلایان به اوتیسم

اختلالات اضطرابی یکی از شایع ترین و جدیدترین چالش هایی است که افراد مبتلا به اوتیسم با آن درگیر هستند. در این اختلال فرد در مورد اتفاقاتی که در آینده ممکن است برایش اتفاق بیفتد همواره نگران است و این اضطراب مزمن می تواند در انجام امور روزمره اش تداخل ایجاد کند و باعث شود، کیفیت زندگی فرد بیمار کاهش پیدا کند؛ مثلاً در موقعیت هایی که برای خیلی از افراد عادی به نظر می رسد.

برای فرد مبتلا به اختلال اضطرابی دلهره آور است و او قادر نیست در این موقعیت ها استعدادها و توانایی های خود را به خوبی بروز دهد. شیوع اختلال اضطرابی در جامعه اوتیسمی به ۸۰ درصد می رسد؛ بنابراین لازم است که خانواده و اطرافیان فرد مبتلا به این اختلال در مورد این بیماری آگاه بوده تا در زمان لازم راهنمایی ها و حمایت های خود را در اختیار او قرار دهند . برخی از عواملی که این عارضه را در افراد مبتلا به اوتیسم شدید می کند، شامل موارد زیر است؛

• ملاقات ها و تعاملات برنامه ریزی نشده و غیرمنتظره مانند مهمانی ها و جشن ها
• بیان کردن سخن در جمع های رسمی و یا ارائه سخنرانی برای یک جمعیت
• اگر در روال عادی زندگی شان تغییر ایجاد شود به دلیل نداشتن انعطاف ذهنی برای مواجهه با چنین شرایطی دچار اضطراب می شوند.
• اگر در فضاهای خیلی شلوغ و یا خیلی بزرگ و یا بسته حضور پیدا کنند این علائم تشدید می شود.

علت به وجود آمدن بیماری اوتیسم چیست؟

دانشمندان در تحقیقات علمی خود چند عامل تاثیر گذار در بروز این اختلال را معرفی کرده اند؛ در ادامه به مهمترین این موارد اشاره می کنیم؛

1. وجود ژن های خاصی در مجموعه کروموزومی، مانند سندروم X شکننده ، احتمال ابتلای فرزندان به اوتیسم را افزایش می دهد. اگر چنین ژن هایی در ذخیره ژنی والدین وجود داشته باشد، باعث ایجاد نقص در تکامل مغزی و سیستم عصبی کودک می شود
2. مصرف کردن برخی از داروها مثل والپوریک اسید و تالیدومید در دوران بارداری احتمال نقص در سیستم عصبی جنین شما را افزایش می دهد. به این جهت مصرف هرگونه دارو در دوره بارداری باید مشورت پزشک باشد.
3. بالا بودن سن مادر در زمان حاملگی یکی دیگر از دلایل ایجاد خطر در ارتباط با متولد شدن کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم است. وقوع جهش و ناهنجاری های کروموزومی در مادران در سنین بالای ۳۵ سال بیشتر دیده می شود.
4. فرزندان پسر نسبت به دختر ۴ برابر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. همچنین شدت این علائم در فرزندان پسر بیشتر و پررنگ تر از دختران است . به صورتی که والدین در سن کمتر از یک سالگی نیز می توانند این اختلال را تشخیص دهند.

 راه های درمان بیماری اوتیسم

این را باید بدانید که بیماری اوتیسم درمان قطعی ندارد. با این حال دستورالعمل هایی وجود دارد که می‌توانند به بهتر شدن عملکرد و مهارت های بیماران کمک کنند. در ادامه راه کارهای عملی بر پایه اصول علمی برای کاهش علائم در افراد مبتلا به اوتیسم را توضیح خواهیم داد.

تقویت کردن مهارت های اجتماعی

حضور در اجتماع و گروه های مختلف از بدو تولد کودک ذهن و مغز او را بیشتر با محیط جمعی هماهنگ می کند. زندگی اجتماعی در سنین کمتر منجر می شود که سیناپس ها و مسیرهای جدید نورونی در آنها تشکیل شود و نیز روند فیزیولوژیک موثر به مرور زمان باعث کاهش گوشه گیری کودک می گردد و بر تعاملات اجتماعی و قدرت درک احساسات او اثری مثبت خواهد داشت. بنابراین بهتر است والدین این کودکان را به اجتماعی شدن ترغیب کرده تا مهارت های ارتباطی و احساسی در آنها بهبود یابد.

 گفتار درمانی و تمرین های کلامی

تمرین های فن بیان که زیر نظر متخصص گفتار درمانی انجام می شود، باعث تقویت مهارتهای کلامی کودک می گردد. با تمرین کردن های مداوم و مکرر، بخش هایی از مغز که در تکلم کودک نقش دارند به مرور زمان کارایی بهتری را کسب می کنند؛ به صورتی که می توان شاهد تقویت مهارتهای گفتاری کودک در بلندمدت بود.

کاردرمانی حسی

شاید کارهای ساده ای مانند مسواک زدن برای ما بسیار آسان به نظر بیاید اما همین کار برای کودک اوتیسمی به دلیل چالش های حسی کار دشوار و آزاردهنده است. یک متخصص کاردرمانی به خوبی می‌تواند مشکلات این کودکان را درک کرده و با استفاده از استراتژی ها و تکنیک های خلاقانه از جمله روش‌های مبتنی بر یکپارچگی حسی کودک ، او را در برطرف شدن مشکلات یاری دهد.

 آموزش دادن به والدین

وجود کلاس های آموزشی و گروه های مرتبط با آن در انجمن های اوتیسم ، دانش و راهکارهایی را در اختیار والدین قرار می دهند تا آنها بتوانند با رفتارهایی موثر با کودک خود تعامل داشته باشند. تحریک احساسات و تشویق کودک به تقویت قوه ادراکی و حسی او بسیار کمک خواهد کرد. در کلاس های آموزشی خانواده ها تجربه های مفید خود را در اختیار هم قرار می دهند، این موضوع می‌تواند تاثیر زیادی در بهبود شرایط زندگی کودک مبتلا به اوتیسم داشته باشد.

 داروها

اگر اختلالات اوتیسمی مثل رفتارهای ایمپالسی و اضطرابی شدید و نگران کننده در این کودکان باشد، روان پزشک ممکن است برای تسکین و کاهش این علائم داروهایی را تجویز کند. داروهای مانند آریپیرازول و ریسپریدون که از داروهای ضد روان پریشی نسل سوم هستند، با مکانیسم های منحصر به فرد که تحریک‌پذیری و پرخاشگری های شدید در کودکان را کاهش می دهد.

 رژیم غذایی بیماران اوتیسمی

یکی از سوالات رایج و متداول در مورد این بیماری این است که، چه غذاها و خوراکی هایی برای بهبود این بیماری مناسب است؟ از چه غذاهایی باید پرهیز شود؟ همچنین بهترین ویتامین برای کودکان اوتیسمی چیست ؟ در ادامه به تعدادی از غذاهای بهبود دهنده در علائم کودکان اوتیسمی اشاره می کنیم؛

 

 غذاهای موثر در بهداشت روده

طبق تحقیقات علمی که انجام شده است باکتری های مفید روده تاثیر زیادی در خلق و خو، کاهش پرخاشگری و تحریک پذیری در این بیماران دارند. این باکتری‌ها اعصاب محیطی بیماران را تحت تاثیر قرار داده و باعث می شود که پیام رسان های شیمیایی مختلفی در سیستم عصبی بیماران ایجاد شود، از این رو یکی از اقدامات موثر در کاهش علائم بیماری اوتیسم در کودکان می تواند سلامت روده و حفظ باکتری های مفید و همچنین دفع باکتری های مضر باشد. بنا بر این مصرف غذاهایی که باعث رشد و نمو و باکتری های مفید می شوند و همچنین پرهیز غذایی که این باکتری‌ها را تضعیف می کنند از روشهای مناسب برای مراقبت از این بیماران است .

 منیزیم برای کودکان اوتیسمی

وجود منیزیم کافی در رژیم غذایی بیماران اوتیسمی در کاهش علایمی مانند دندان قروچه، اضطراب، تمرکز پایین، الگوهای تکراری و کم توجهی موثر است. با کاهش این علائم امور مربوط به رفتار درمانی و کاردرمانی در بیماران نیز به شیوه بهتر و اثربخشی بیشتری جلو خواهد رفت. انواع سبزیجات، دانه کنجد، تخمه آفتابگردان و بادام از غذاها و خوراکی های غنی از منیزیم هستند.

 کاهش مصرف مواد قندی و شیرینی

اثر منفی که مصرف قند و شکر در برنامه غذایی بیماران اوتیسم می گذارد، کاهش باکتری های پروبیوتیک در روده است. وقتی که تعداد این باکتری های مفید کاهش یافت، تاثیر منفی بر خلق و خو و احساسات بیماران خواهد داشت. از طرف دیگر مصرف مواد قندی باعث افت و خیز ناگهانی در قند خون و به وجود آمدن تغییرات چشمگیر در رفتار این بیماران می شود.

مصرف خوراکی‌های حاوی ملاتونین

یکی از شایعترین مشکلات در کودکان اوتیسمی بدخوابی آنها است که عامل مهمی در تحریک پذیری مفرط و پرخاشگری در کودکان بیمار به شمار می آید اختلال در چرخه خواب به دلیل هورمونی و تغییرات فیزیولوژیک بدن راه می شود به کمک یک برنامه غذایی مفید و غنی کاهش داد. یکی از بهترین راه ها برای بهتر شدن چنین حالتی استفاده از مواد غذایی و خوراکی های شامل ملاتونین است البته مکمل‌هایی که شامل ملاتونین هستند نیز در دسترس اوتیسمی هاست که برای اختلال آنها مفید است که باید تحت نظر پزشک استفاده شود از جمله مواد غذایی ملاتونین دار می توان به زرشک تخم مرغ آلبالو شیر و ماهی اشاره کرد.

چند نوع اوتیسم وجود دارد؟

تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد که با توجه به درجه شدت و علائمی که در بیماران اوتیسمی است، این بیماری انواع و سطوح مختلفی دارد، که هر کدام از آنها دارای زمینه های ژنتیکی و محیطی علائم و تظاهرات بالینی مختص به خود هستند. کودکانی که دارای علائم خفیف تری در بیماری هستند، نسبت به دیگران برای انجام کارهای روزمره خود به حمایت کمتری نیاز دارند. بیماری اوتیسم را به چند طبقه تقسیم می کنند که در ادامه به آنها می پردازیم؛

 اوتیسم کلاسیک

اوتیسم کلاسیک از شدیدترین نوع این اختلال به شمار می رود. علائم در این نوع اوتیسم به قدری شدید هستند که بیماری قبل از یک سالگی تشخیص داده می شود. علائم اولیه آن عدم پاسخگویی کودک به محرک های محیطی و صدای والدینشان است. به صورتی که کودک ناشنوا به نظر می رسد این کودکان در مهارت های کلامی خود با مشکل مواجه می شوند و در سنین بالاتر گفتگو و مکالمات رسمی برای آنها استرس زا و سخت است. بسیاری از مبتلایان در این سطح نمی توانند یک جمله را تا آخر بیان کنند و در وسط های جمله خود صحبت شان را قطع کرده و یا بریده بریده سخن می گویند.

  اوتیسم آسپرگر

در این سطح از بیماری علائم با شدت کمتری تجربه می شود و در گفتگو و قدرت بیان بیماران جریان مداوم تری وجود دارد. در سطح آسپرگر فرد مبتلا به بیماری در مهارت های ارتباطی و احساسی خود دچار مشکل می شود و قادر نیست به خوبی احساسات رفتاری و اجتماعی اطرافیان خود را درک کند، به همین دلیل در دوستیابی و تداوم دوستی های خود ضعیف است.

  اوتیسم رت

این نوع اوتیسم بیشتر در دختر ها دیده می شود و برخی از علائم آن نظیر ضعف در مهارت های اجتماعی و ارتباطی، البته با شدت کمتری وجود دارد. کودکان مبتلا به این بیماری، دچار مشکلات تغذیه ای، کم صحبت کردند، بد خوابی و اختلالات اضطرابی هستند.

اوتیسم در بزرگسالان

بیشتر موضوعاتی که در مورد اوتیسم در رسانه ها می خوانیم و یا می بینیم در مورد اوتیسم کودکان است. این بیماری در بزرگسالان نیز مشاهده شده است. تشخیص اختلال در بزرگسالان به راحتی تشخیص در کودکان نیست؛ چون دامنه علائم و نشانه ها در آن ها بسیار متغیر است و همچنین فرد مبتلا با آگاه بودن از مشکلات و علائم خود سعی می کند آنها را کنترل کرده و بهبود ببخشد. با این حال علائم شایع در افراد بالغ در ارتباط اجتماعی و محیطی آنها که دیده می شود شامل؛
در درک احساسات اطرافیان و همدلی کردن با آنها ضعف دارند دو الگوهای رفتاری خاص و حرکات وسواس‌ گونه دارند، مکالمات و سخنرانی‌های رسمی خود احساس ضعف و اضطراب دارند چهار در برقراری ارتباط چشمی دچار مشکل می شوند ۵ تمایلی به فعالیتهای گروهی ندارند و اکثراً گوشه گیر هستند ۶ دارای حقوق بالا در برخی رشته ها مانند ریاضی و فیزیک هستند

1. در درک احساسات اطرافیان و همدلی کردن با آنها ضعف دارند.
2. الگوهای رفتاری خاص و حرکات وسواس‌ گونه دارند.
3. در مکالمات و سخنرانی‌های رسمی خود احساس ضعف و اضطراب می کنند.
4. در برقراری ارتباط چشمی دچار مشکل می شوند.
5. تمایلی به فعالیتهای گروهی ندارند و اکثراً گوشه گیر هستند.
6. دارای هوش بالا در برخی رشته ها مانند ریاضی و فیزیک هستند.

 نتیجه گیری

روز دوم آوریل روز جهانی اوتیسم نامگذاری شده است اتیسم یک بیماری مادام العمر و یک نوع اختلال در سیستم عصبی می باشد این اختلال به دلایل ژنتیکی و در اثر عوامل محیطی در دوره بارداری ایجاد می شود که با کمک و پشتیبانی والدین و اطرافیان کودک مبتلا به این بیماری و رعایت کردن رژیم غذایی و بالا بردن مهارت های آنان در ایجاد ارتباط با دیگران می توان عوارض این بیماری را کمتر کرد.