نکات مهم در مورد خلاقیت کودک، که والدین باید بدانند.

خلاقیت در کودکان یعنی استفاده کردن از تخیل و ایده ها جهت رسیدن به اهداف. مثلاً یک فعالیت هنری و یا حتی حل کردن یک مسئله و یا گاهی هم اختراع یک چیز می تواند جزو خلاقیت کودک محسوب شود. خلاقیت کودک در تحصیل و روابط اجتماعی می تواند در موفقیت آینده او نقش بسیار مهمی داشته باشد. شما باید خلاقیت را در کودکان خود پرورش دهید. دقت داشته باشید که خلاقیت یک روش تفکر بوده نه یک استعداد ذاتی.

پرورش خلاقیت در کودک

خلاقیت در کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است. باید هنگام فرایند رشد جسمی و عقلی کودکان، خلاقیت را هم در آنها تقویت کرد تا بتوانند در آینده دارای عملکرد بهتری باشند. بطور کلی می توان گفت خانواده و مخصوصاً پدر و مادر نقش مهمی در ایجاد خلاقیت کودکان دارند. گاهی ممکن است پدر و مادر فکر کنند که برای خلاقیت کودک شان گام‌های مهمی بر می دارند ولی در حقیقت اشتباه تصور می کنند و مانعی برای رشد کودک هستند. شما باید با موانعی که باعث می شود جلوی تقویت خلاقیت کودک گرفته شود، آشنا باشید. اگر احساس کردید که خلاقیت در کودک‌تان رشد نکرده و فرآیند این خلاقیت صعودی نیست، باید حتماً مواردی را که مانع این خلاقیت شده، شناخته و آن را از میان بردارید.

خلاقیت کودک چیست؟

هنوز تعریف دقیقی از خلاقیت کودک ارائه نشده است ولی به طور کلی می توانیم بگوییم که تمام روش‌های جدید و ایده های نو را که کودک انجام می دهد، می توان کار خلاقانه نامید. خلاقیت ویژگی‌های خاصی دارد که به آنها کمک خواهد کرد مسائل را به شکل تازه تر و راحت تر حل کنند. این ویژگی در همه انسان ها وجود داشته و باعث رشد آنها می شود. کارشناسان معتقدند که ۹۰ درصد کودکانی که بالای ۵ سال دارند از خلاقیت های یکسانی برخوردارند ولی در کودکانی که بالای ۱۲ سال دارند، این مقدار به ۶۰ درصد می رسد. این آمار نشان می‌دهد که با افزایش سن کودک، اگر مراقب پرورش خلاقیت او نباشیم، باعث خواهد شد که خلاقیت کودک رشد نکند.

اهمیت خلاقیت کودک چیست؟

خلاقیت باعث می شود که کودک با نگاه جدید و نویی به مسائل نگاه کند و برای حل کردن مشکلات، ایده های جدیدی را ارائه دهد. اگر بخواهید به این موضوع دقیق تر نگاه کنید، خلاقیت باعث شکل گیری کسب و کار شده و برای حل مشکلات مردم، می توان با ایده های جدید، زندگی را برای آنها ساده تر کرد. اهمیت خلاقیت وقتی معلوم می شود که شخص بعد از گذشت سال ها به آدم مفید و مهمی تبدیل می شود. اگر خلاقیت کودک به شکل درستی اجرا شود باعث خواهد شد تا در آینده کودک، بسیار تأثیر گذار باشد و اگر هم در مقیاس کوچکتر آن را در نظر بگیرید، متوجه خواهید شد که پرورش خلاقیت باعث می شود کودک راحت تر درس را یاد بگیرد. البته در راه خلاقیت موانعی برای کودک وجود دارد که ممکن است شما از آن بی اطلاع باشید.

مواردی که باعث شکست خلاقیت کودک می شوند، چیست؟

شناخت مواردی که باعث شکست خلاقیت کودک می شوند، می تواند به شما کمک کند که از آن جلوگیری کنید. مهم ترین این موارد عبارتند از:

• محیط های شلوغ و طاقت‌فرسا باعث می شود کودک نتواند خلاقیت داشته باشد.
• در صورتی که شما بخواهید سریع نتیجه بگیرید، اینکار باعث شکست خلاقیت کودک خواهد شد.
• گفتن کلمات خشن به کودک
• قوانین سخت که باعث می شود کودک قادر به جمع آوری اطلاعات نبوده و یا نتواند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کند.
• درگیری افراطی و مشغول شدن زیاد در یک مورد و مسئله
• هدف های متناقض
• نداشتن فرصت کافی برای خواب و استراحت
• فکر کردن به طور مداوم
• داشتن منابع محدود
• ترسیدن از تغییر کردن
• نداشتن حامی
• عدم تحمل
• نداشتن تعهد
• بی تفاوت بودن
• تنبل بودن
• فشار های جمعی
• حسادت
• خود بزرگ بینی و غرور
• ترس از اینکه مورد تمسخر دیگران قرار بگیرد.
• ترسیدن از شکست
• منفی گرایی
• تعصب
• برون گرایی
• نیاز به کنترل کردن
• سنت ها

موانع رشد خلاقیت کودک چیست؟

گاهی والدین به دنبال مقصر می گردد تا بدانند چه کسی خلاقیت کودک آنها را محدود و یا مسدود کرده است. ولی بعضی اوقات خود کودک و یا والدین در این بین مقصر اصلی هستند. گاهی شرایط زندگی و یا حالت های روحی و روانی می تواند خلاقیت کودک را محدود کند که چند نمونه از آنها عبارتند از:

۱- استرس

استرس عامل مهمی در جلوگیری از رشد خلاقیت است و باعث حواس پرتی کودک می شود و همچنین باعث می شود انرژی کودک برای خلاقیت از بین برود. استرس برای تمرکز و سلامتی کودک بسیار مضر است.

۲- محیط های شلوغ

محیط هایی که دارای هرج و مرج بوده و شلوغ هستند، باعث می‌شوند فرد نتواند تمرکز داشته و خلاقیت به خرج دهند. به همین دلیل اثر منفی در خلاقیت کودک می گذارد .

۳- روزمرگی های تکراری و از پیش تعیین شده

گاهی ممکن است کار ها و روزمرگی های از پیش تعیین شده که در زندگی افراد تکراری هم هستند، باعث جریان راحت تر زندگی شوند ولی با این وجود باز هم گاهی قوانین می توانند محدوده راه حل ها و پاسخ های فرد را جهت تلاش برای حل کردن مسائل مختلف، محدود کند.

۴- اعتقادات و عقاید

بعضی اوقات داشتن عقاید و اعتقادات به یک موضوع، باعث محدود کردن گزینه های پاسخ فرد می شود و باعث خواهد شد که فرد پردازش و درک اطلاعات دنیای خارج را برای خود محدود کند. بعضی اوقات ما اطلاعاتی را که با عقایدمان مغایر است اصطلاحاً «فیلتر می کنیم» و یک محدوده برای خود تعیین می کنیم که با اعتقاداتمان مغایر نباشد. البته این موضوع بدان معنی نیست که بگوییم فرد نباید اعتقادی داشته باشد، بلکه بدین معنی است که باید در صورت داشتن اعتقادات خاص، احتمال محدودیت ها را هم بدهد.

۵- ترس

ترس می تواند به شکل های مختلفی در فرد ایجاد شود از جهت روانشناختی، قضاوت دیگران و یا ترس از بیان کردن افکار خود، می تواند باعث محدود شدن خلاقیت شود و همچنین باعث می شود راه حل ها، رفتار، تصورات و پاسخ های فرد محدود شود.

چگونه می توانیم کودک را به فعالیت‌های خلاقانه تشویق کنیم؟

تشویق کودکان به روش های خلاقانه بسیار با اهمیت است و می‌تواند به رشد و خلاقیت کودکان کمک کند. کودک قادر نیست به تنهایی تصمیم گرفته و راه درستی را انتخاب کند و برای خلاقیت خود گام بردارد. پس وظیفه والدین است که راه تشویق کودک به فعالیت‌های خلاقانه را دانسته و به کودک خود کمک کند تا آینده بهتری داشته باشد. برای این کار باید به موارد زیر توجه کنید:

۱- همه ایده های خلاقانه خوب هستند.

ذهن کودکان سرشار از ایده های مختلف است. اگر شما ایده های کودک را مسخره کرده و او را دست کم بگیرید و یا اینکه نسبت به آن بی اهمیت باشید، در رشد کودک تأثیر بسیار منفی می گذارد. این واکنش ها باعث خواهد شد که کودک شما از شکست خوردن بترسد و در نتیجه فردی ترسو بار بیاید. سعی کنید در هنگامی که کودک شما ایده ای را از خود نشان می دهد، نقاط قوت تفکر آنها را تقویت کرده و نگذارید تا سطح خلاقیت در کودکان کاهش پیدا کند.

۲- هیچگاه به کودک لقب کم هوش نسبت ندهید.

گاهی والدین ناخواسته و یا از روی عصبانیت القابی را به کودک می گویند و کودک این حرف والدین را جدی می گیرد. اینکار می‌تواند کودک را برای رسیدن به هدف ناامید کند. هیچگاه القابی مانند کم هوش بودن و یا تنبل بودن را به کودکان خود نسبت ندهید.

۴- خلاقیت را با کودک خود تمرین کنید.

افرادی که امروزه از آنها به عنوان نابغه و خلاق یاد می شود، در حوزه فعالیت های خود تلاش زیادی کرده اند. اینها از ابتدا خلاق نبوده و خلاق هم به دنیا نیامده اند. آنها با توجه به کمک و تشویق اطرافیان و با تکرار و تمرین توانستند به این موفقیت دست پیدا کنند.

۵- به کودکان خود استقلال و آزادی بدهید.

وقتی کودک شما می‌خواهد خلاقیت نشان داده و فعالیتی انجام دهد، باید مدیریت امور را به دست او بدهید. کودک باید آزادی عمل داشته باشد تا بتواند به راحتی از ابزارهای مورد نیاز استفاده کند و تلاش خود را برای رسیدن به هدف انجام دهد. معمولاً کودکان بعد از دو سالگی تمایل دارند که کارهای خود را به شکل مستقل انجام دهند و البته والدین باید با ایجاد کردن فضای امن برای آنها، این اجازه را به کودک خود بدهند.

۶- کودک باید اجازه داشته باشد علائق خود را پیدا کند.

بعضی از والدین آرزوهای دست یافته و یا دست نیافته خود را به کودک تحمیل می کنند و این کاملاً اشتباه است. باید اجازه بدهید تا کودک به علائق و توانمندی های خود پی برده و در همان زمینه فعالیت کند. دقت داشته باشد لزوماً فرزند یک تاجر، نباید حتماً تاجر باشد. یاد بگیریم کودکانمان را در انتخاب هدف آزاد بگذاریم. البته باید با دلیل و منطق کودک را راهنمایی کنید ولی هیچگاه عقاید خود را به او تحمیل نکنید.

۷- با کودک همراه باشید.

برخی از فعالیت ها نیاز است که کودک در سنین بالاتر به آنها بپردازد ولی گاهی حضور کودک در بعضی از محیط ها می تواند به تفکر خلاقانه او کمک کند. کودک در ابتدای کار از دیگران تقلید کرده و الگو برداری می کنند و معمولاً اولین الگو هم برای کودک، پدر و مادر هستند، پس باید روش انجام کارهایی را که کودک به آن علاقه دارد، برای او توضیح بدهید.

۸- هیچ گاه به کودک پاداش ندهید.

معمولاً والدین برای تشویق کردن کودک به فعالیت‌ها، به او پاداش می دهند ولی باید دقت کنید که پاداش دادن باعث می شود افکار کودک محدود شده و خلاقیت ذهنی کودک کاهش پیدا کند. با پاداش دادن، کودک برای دست یافتن به چیزی که علاقه دارد، تلاش نخواهد کرد و فقط برای رسیدن به جایزه تلاش می کند و این باعث می شود انعطاف پذیری کودک کاهش پیدا کند. باید در صورتی که کارهای خلاقانه از کودک خود دیدید از آنها در مورد کارشان سؤال کنید و بخواهید تا روند انجام کار را برای شما توضیح بدهد. این روش می‌تواند کودک را به فعالیت بیشتر تشویق کند.