آموزش نصب و سیم کشی کنتاکتور سه فاز در تأسیسات

سیستم های برق ساختمان و  تجهیزات الکترونیکی برای مدیریت و کنترل بهتر نیاز به ابزار خاصی دارند تا بتوانند کارکرد بهتری داشته باشند. یکی از ابزار های پرکاربرد در مدار برق کنتاکتور سه فاز نام دارد. این قطعه در مدار قرار گرفته و وظیفه دارد، جریان بالای مدار را قطع و وصل کند. در این مقاله از ایبک امداد به بررسی نحوه نصب و سیم کشی کنتاکتور سه فاز می پردازیم:

کنتاکتور سه فاز برق چیست؟

کنتاکتور جهت کنترل ولتاژ های بالا استفاده می شود و یکی از حیاتی ترین و مهمترین تجهیزات الکتریکی می باشد.

• کنتاکتور ها در کل به دو دسته کنتاکتور سه فاز و کنتاکتور تک فاز تقسیم می شوند و ظاهراً عملکردی مانند رله دارند ولی عمل کنتاکتور از رله قوی تر است و تحمل جریان خیلی بیشتری دارد. رله حداکثر ۵ تا ۱۰ آمپر را می تواند کنترل کند ولی کنتاکتور سه فاز می تواند جریان ۹ تا ۱۲۵۰ آمپر را دارند.
• مدار الکتریکی بواسطه کنتاکتور ها روشن و خاموش می شود. از این رو به کنتاکتور کلید زنی یا سوئیچینگ نیز می گویند. این قطعه به راحتی در مدار نصب شده و ساختار پیوسته ای دارد.
• کنتاکتور سه فاز از چند کنتاکت تشکیل می شود که بیشتر آنها در حالت باز هستند. کنتاکت های باز  با علامت NO مشخص می شوند. کنتاکت باز زمانی که مدار الکتریکی نیاز به باز یا بسته شدن دارد سریع باز و بسته می شوند.
• عملکرد کنتاکتور ها به هنگام قطع شدن، موتور جریان بالا است. موتور برق در حالت بالای جریان قوس الکتریکی تولید کرده و کنتاکتور برای کنترل و کاهش قوس الکتریکی وارد عمل خواهد شد.
• کنتاکتور عملکردی بسیار ساده دارد. با عبور جریان الکتریکی از کنتاکتور، در آن یک میدان مغناطیسی بسیار قوی تولید می شود در این حالت میدان مغناطیسی آرمیچر را به سمت سیم پیچ یا بوبین می کشد و به این شکل قوس الکتریکی تولید خواهد شد. یکی از کنتاکت ها به دستگاهی که کنتاکتور در آن است، فرستاده شده و مدار الکتریکی خاموش یا روشن می شود.
• کنتاکتور های سه فاز جهت کاربرد های سه فاز طراحی و استفاده می شوند تا بتوانند از خطرات احتمالی مانند اتصال کوتاه در ولتاژ های بالا بخوبی جلوگیر کنند. بهتر است بدانید سرعت سوئیچینگ یا کلید زنی در کنتاکتور های سه فاز خیلی زیاد است، همچنین مصرف برق بسیار بالایی نیز دارند.
• کنتاکتور ها تنها در برق صنعتی کاربرد نداشته، بلکه در تمام سیم کشی های برق  ساختمان هم از کنتاکتورها جهت کنترل قطع و وصل می توان استفاده کرد به این شکل که برق ساختمان را روی یک کنتاکتور وصل می کنند و بعد کنتاکتور را به کلید فرمان متصل می کنند.
• می‌توان از یک محافظ برق هم در کنتاکتور برق ساختمان استفاده کرد تا چنانچه برق ساختمان دچار نوسانات شد، محافظ برق کل ساختمان و کنتاکتور را قطع کند تا از خسارت های ناشی از نوسانات برق بتوانند جلوگیری کنند.

انواع کنتاکتور سه فاز

به طور کلی کنتاکتورها به دو دسته کنتاکتور سه فاز و کنتاکتور تک فاز تقسیم می شوند. کنتاکتور سه فاز به مدل های گوناگون تقسیم می شود که در ادامه به بررسی، معرفی و همچنین کاربرد هر کدام از آنها می پردازیم:

کنتاکتور قدرت

Power Contactor یا کنتاکتور قدرت در دو مدل AC و DC طراحی و تولید می شوند که جهت ایجاد تغییر یا قطع و وصل کردن مدارهای قدرت در مدارهای قدرت کاربرد دارد.

• در کنتاکتور قدرت بین ۲ تا ۴ پلاتین وجود دارد که در حالت نرمال باز و یا نرمال بسته می توانند قرار بگیرند.
• میزان ولتاژ نامی کنتاکتور قدرت بین فشار ضعیف تا ۱۰۰۰ ولت تغییر می کند که با توجه به نوع و برند کنتاکتور قدرت که AC باشد یا DC حداکثر جریان نامی این قطعه متفاوت می باشد.
• از کنتاکتورهای سه فاز قدرت با جریان نامی بالا به جهت سوئیچ بارهای خاص و کنترل مدار با قدرت زیاد مانند جرثقیل، سیستم های مغناطیسی و الکتروموتورها استفاده می شود.

کنتاکتور فرمان

یک نوع دیگر از کنتاکتور های سه فاز، کنتاکتور فرمان هستند. که از این کنتاکتور جهت مانیتورینگ وضعیت تجهیزات الکتریکی و اعمال فرمان به آنها مورد استفاده قرار می گیرند. کنتاکتور فرمان دارای تعدادی پلاتین می باشد که در قطع و وصل جریان الکتریکی مدار می تواند کمک کنند.

کنتاکتورهای فرمان نیز مانند سایر کنتاکتورها می توانند روی ریل نصب شوند. می توان بسته به نیاز تجهیزات الکترونیکی، سیستم های دیگر لوازم مانند تایمر، پلاتین های کمکی بیشتر و … را به کنتاکتور فرمان اضافه کرد.

نصب کنتاکتور های سه فاز

در این بخش به نحوه نصب کنتاکتور یا کنترل کننده فاز می پردازیم:

مرحله اول

ابتدا برق سه فاز را قطع کنید. رنگ سیم های که در نصب کنتور و سیم کشی مورد استفاده قرار می گیرند با توجه به مقدار ولتاژ مدار متفاوت است.

1. بوسیله سه سیم مدار برق سه فاز برق دار خواهند شد. مدار برق سه فاز بطور کلی بواسطه سه سیم برق دار می شود. بعضی از مدارهای AC رنگ سیم های آن به ترتیب عبارتند از مشکی، قرمز و آبی.
2. با پیچ گوشتی و یا هر ابزار دیگر این سه رنگ سیم را قطع کنید. سیم های مشکی، قرمز و آبی برق را نیز به ترتیب به ترمینال های L1، L2 و L3 در کنتاکتور متصل کنید. با این کار شما، برق منبع را به خط ورودی کنتاکتور وصل خواهید کرد.
3. باید توجه کنید که ترمینال های ورودی در کنتاکتور های سه فاز به شکل شماره گذاری می تواند عدد گذاشته باشند، در این حالت باید سه سیم برق ورودی را به پیچ های ۱، ۳ و ۵ متصل کنید.

مرحله دوم

سه رشته سیم آبی، قرمز و مشکی سه فاز را با سیم های قبلی ترمینال که یک سایز هستند را از قسمت انتها به ترمینال های T1  T2  ،T3  همچنین پیچ های ۲ ، ۴ و ۶ را به کنتاکتور سه فاز وصل کنید. هر کدام از آنها خروجی بار الکتریکی کنتاکتور می باشند. طرف دیگر سیم ها را به ترمینال بار متصل کنید. کنتاکتور ها به بار اتصال پیدا کرده اند.

مرحله سوم

به ترمینال های مثبت و منفی، مدار کنترل را متصل کنید. سپس برق را وصل کرده و جریان را به کنتاکتور باز گردانید و آنرا تست کنید. پس از اطمینان پیدا کردن از کارکرد صحیح کنتاکتور باید از طریق مدار اصلی کنتاکتور را قطع کنید.

روش تست کنتاکتور سه فاز

زمانی لازم است که کنتاکتور سه فاز را تست کنید، که این قطعه دچار خرابی شده باشد و چون قیمت خرید آن خیلی بالاست، ارزان ترین و منطقی ترین راه تست آن می باشد که از سالم یا خراب بودن کنتاکتور اطمینان پیدا کنید. پس از آن می توانید برای تعمیر و تعویض این قطعه اقدام نمایید. تست کنتاکتور هنگام نصب بسیار خطرناک می باشد. ابتدا باید آنرا از مدار خارج کنید. توصیه می‌شود برای راحتی کار محل ورود سیم ها را شماره گذاری کنید و پس از آن کنتاکتور را از مدار خارج کنید.

روش تست کنتاکتور های سه فاز در دو مرحله تست پلاتین ها و تست بوبین کنتاکتور انجام می شود. برای این کار ابزار زیر را آماده کنید:

1. برای تأمین ولتاژ مورد نیاز یک منبع تغذیه آماده کنید.
2. مولتی متر دیجیتالی
3. سیم برق

تست بوبین کنتاکتور سه فاز

روش تست بوبین در کنتاکتور های سه فاز مقدار ولتاژ مورد نیاز به جهت تحریک بوبین را باید به کنتاکتور ها وارد کنید. این کار را باید به وسیله وصل کردن سیم برق به بوبین و منبع ولتاژ انجام می دهید.

چنانچه بعد از برق دار شدن بوبین، صدای کلیک مانند از کنتاکتور سه فاز به گوش شما رسید یا اینکه کنتاکتور حرکت کرد یا اینکه نشانگر مکانیکی در کنتاکتور حرکت کرده و جابجا شده، نشانه این است که بوبین سالم بوده و می توانید تست بعدی را انجام دهید. اگر غیر از این باشد یعنی بوبین کنتاکتور سه فاز خراب بوده و حتماً باید با نمونه سالم قبلی تعویض شود.

تست پلاتین کنتاکتور های سه فاز

برای این تست باید مولتی متر را بر روی حالت تست اتصال کوتاه قرار دهید و پراب های مولتی متر را به شکل دو به دو به ترمینال های L1-T1 و L2-T2 و L3-T3 متصل کنید.

چنانچه کنتاکتور سه فاز را به وسیله اتصال ولتاژ به بوبین تحریک شده باشد باید پس از اتصال پراب های مولتی متر به ترمینال های L1-T1 و L2-T2 و L3-T3 کنتاکتور در حالت اتصال کوتاه را روی مولتی متر نشان بدهد. یا میزان اهم را بین ۱۰ الی ۵۰ را نشان دهد، اگر غیر از این باشد یعنی پلاتین های کنتاکتور سه فاز خراب شده اند و حتماً باید تعویض شوند.

خلاصه مطالب

خلاصه مطالب ذکر شده در این مقاله به شرح زیر می باشد:

1. از کنتاکتور های سه فاز جهت قطع و وصل کردن مدار جریان بالای الکتریکی استفاده می شود.
2. عملکرد کنتاکتور های سه فاز شبیه به رله هستند ولی قدرت، ظرفیت جریان و سرعت عمل آن بسیار بالاتر می باشد.
3. برای تست باید کنتاکتور و پلاتین ها را به کمک مولتی متر تست کنید.

جمع بندی

در این مقاله به بررسی نحوه نصب و سیم کشی کنتاکتور های سه فاز پرداختیم. توجه داشته باشید برق بخصوص برق سه فاز بسیار خطرناک می باشد. اگر دانش برقکاری نداشته و قصد دارید کنتاکتور سه فاز را متصل کنید حتماً از تکنسین برقکار کمک بگیرید. چنانچه سؤالی در خصوص  نصب کنتاکتور داشته باشید می توانید با قسمت پشتیبانی مطرح کنید تا کارشناسان ما در مجموعه ایبک امداد، پاسخگوی شما باشند.