انواع تأسیسات ساختمانی و نحوه عملکرد آنها

از قسمت های بسیار مهم هر ساختمان در سیستم ساختمانی، تأسیسات ساختمانی است، که توسط آنها همه‌ی امکانات مهندسی و تاسیساتی مورد استفاده قرار می گیرد.

تأسیسات ساختمانی چه مواردی را شامل می‌شود؟

تاسیسات ساختمان شرایط مناسب و ایده آل برای زندگی کردن در ساختمان ها را فراهم می نماید. بنابراین باید طبق اصول ساختمانی و معماری طراحی و اجرا گردد. به صورت کلی تاسیسات ساختمان این موارد را شامل می شود:

• سیستم سرمایشی
• سیستم گرمایشی
•  برق
•  گاز
•  فاضلاب
• تهویه مطبوع
•  ارتباط خارجی و داخلی ساختمان
• فاضلاب
• تلفن

نکات و اصول طراحی تأسیسات ساختمان

در تأسیسات ساختمان باید ضوابط و اصول ساختمانی رعایت شود و با دانش و تجربه لازم طراحی و اجرا گردد. چنانچه در طراحی تأسیسات ساختمان اصول رعایت نگردد، برای عملکرد درست و طول عمر تأسیسات ساختمان تضمینی وجود ندارد و همچنین بسیار خطرناک است و امکان دارد سبب به وجود آمدن خسارت های مالی و جانی شود. بنابراین اجرا کردن تأسیسات ساختمان طبق نقشه صحیح و دقیق ساختمان بسیار ضروری و مهم می باشد. با هوشمند کردن تأسیساتی مثل سیستم گرمایشی، سرمایشی بهداشتی، روشنایی و… هم در مصرف انرژی صرفه جویی خواهد شد و هم بازده انرژی بیشتر خواهد بود.

وقتی که برای ساختمانی طراحی تأسیسات انجام می شود، باید به این نکات توجه شود:

• شرایط آب و هوایی و اقلیمی محل آن ساختمان
• طریقه ساخت آن ساختمان
•  معماری ساختمان

چنانچه تاسیسات ساختمان دارای کیفیت بالایی باشد، در زمان دیرتری نیاز به بازسازی خواهد بود و همچنین هزینه بالایی نخواهد داشت.

تأسیسات مکانیکی ساختمان

مهمترین قسمت تأسیسات هر ساختمان، تأسیسات مکانیکی آن می باشد و برخی از افراد آن را به قلب ساختمان تشبیه می کنند، چون آرامش و آسایش افرادی که در ساختمان ساکن می شوند، به تأسیسات مکانیکی آن بستگی خواهد داشت. در صورتی که در تأسیسات مکانیکی اختلالی به وجود آید، در تمام قسمت های ساختمان این اختلال وجود خواهد داشت. تأسیسات مکانیکی هر ساختمان این موارد را شامل می شود:

• سیستم گرمایش و سرمایش
• سیستم بهداشت مثل فاضلاب
•  سیستم گاز رسانی
•  تأسیسات سونا، استخر و جکوزی
•  اطفاء حریق
•  تأسیسات آسانسور و پله برقی

تأسیسات گاز رسانی

در ساختمان ها لوله کشی گاز پس از تکمیل شدن دیوار چینی انجام می شود، که قبل از آن باید مراحل گوناگونی مثل انتخاب پیمانکار و … انجام شده باشد. گاز رسانی از موارد مهم تاسیسات مکانیکی هر ساختمان است، که برای شروع کار باید نقشه و طرح لوله کشی و تجهیزات مورد نیاز آماده شود. در هنگام طراحی برای انجام لوله کشی گاز و گاز رسانی باید به موارد زیر توجه شود:

• لوله های گاز باید در مسیر عبور در حالت ایمن قرار داشته باشند.
• دومین مورد این است، که برای عبور دادن لوله های گاز ساختمان باید کوتاه‌ترین مسیر انتخاب شود.
• لوله ها باید در مسیری عبور داده شوند که تداخلی برای دیگر تاسیسات ساختمان و سازه های اصلی آن به وجود نیاید و به آنها آسیبی نرسد.
• لوله کشی گاز باید به گونه‌ای انجام شود، که بخش‌های مشترک از درون ساختمان نگذرد و بیرون از محیط داخلی قرار داشته باشد.
• مسیر هایی که لوله های گاز عبور می کند باید در معرض دید باشد.
• یکی دیگر از نکات بسیار مهم این است، که برای چند مصرف کننده نباید از یک شیر استفاده کرد. این کار بسیار خطرناک می باشد. برای هر کدام از مصرف کننده ها باید شیر گاز جداگانه در نظر بگیرید.
• یکی از موارد مهم در اصول طراحی نقشه لوله گاز این است، که وسایل گازسوز نباید در فاصله ای کمتر از یک متر از پرده و پنجره نصب شوند. این کار غیر مجاز می باشد.

تأسیسات حرارتی

با توجه به شرایط محیطی، نوع کاربری، شرایط اقتصادی و… در ساختمان ها از سیستم های حرارتی گوناگونی استفاده می‌شود. برای انتخاب و طراحی سیستم مناسب و مطلوب باید معیار های زیر مد نظر قرار بگیرد.

• میزان رطوبت
• دما
• فشار مکان مورد نظر
• فضایی که برای طرح مد نظر مورد نیاز است.
• هزینه های جاری، اولیه، نگهداری و تعمیرات
•  ضریب اطمینان
•  انعطاف داشتن سیستم
•  تحلیل عمر دستگاه

پیمانکار و طراح سیستم باید به این نکته توجه داشته باشد، که همه موارد ذکر شده با یکدیگر در ارتباط بوده و تاثیر زیادی بر روی هم دارند. برای نمونه در بعضی از پروژه ها مقدار فضایی که مورد نیاز است، بسیار مهم می‌باشد، بنابراین پیمانکار در زمانی که طراحی را انجام می‌دهد، باید آن را در نظر داشته باشد. طراح سیستم باید مزایا و معایب هر کدام از انواع مختلف سیستم ها را به پیمانکار به صورت کامل شرح دهد، تا پیمانکار بتواند بین آنها مقایسه کند و با توجه به سیاست کاری خود تصمیم نهایی را بگیرد.

با توجه به محدودیت هایی مثل ظرفیت، میزان فضا، معماری، هزینه های ساخت، مواد اولیه، دما و رطوبت و… می‌توان سیستم مناسب انتخاب کرد. کنترل رطوبت و دما از معیارهای مهم و اصلی در انتخاب سیستم می باشد، ولی امکان دارد، که در بعضی از موارد طراحی سیستم با توجه به معیار های تهویه مطبوع انجام شود.

یکی دیگر از فاکتورهای بسیار مهم برای انتخاب کردن سیستم، میزان حرارتی است، که دریافت می شود، تا نیاز های گرمایشی برآورده شود.

تجهیزات تأسیسات گرمایشی نیاز به فضای قابل توجهی خواهند داشت. در برخی موارد حتی این تجهیزات بر روی سازه قرار می گیرند. بنابراین انتخاب کردن سیستم تأسیسات تاثیر زیادی بر زیبایی ساختمان نیز خواهد داشت.

تأسیسات بهداشتی

تجهیزات بهداشتی که در هر ساختمان برای توزیع آب گرم و سرد، جمع آوری کردن فاضلاب و دفع نمودن آنها، لوازم بهداشتی و دفع کردن آب باران مورد استفاده قرار می گیرد، تأسیسات بهداشتی آن ساختمان می باشد. تأمین تجهیزات و امکانات بهداشتی و رفاهی از وظیفه های مهم تأسیسات بهداشتی هر ملک یا ساختمان می باشد.

تاسیسات آب و فاضلاب برای دفع فاضلاب و تأمین نمودن آب مصرفی، مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله کاربردهای مهم و اصلی تأسیسات بهداشتی تامین نمودن آب برای آشامیدن و شست و شو های روزانه می باشد. لوله کشی به درون ساختمان ها برای منتقل نمودن آب های آشامیدنی یکی از انواع گوناگون آن است. در هر کدام از ساختمان ها کنتوری تعبیه شده است، که کنترل نمودن مقدار مصرف آب و قطع و وصل کردن آب توسط آن انجام می شود.

همانطور که گفتیم آب های آشامیدنی با لوله کشی به ساختمان ها وارد می گردند. برای اینکه پساب حاصل از آن به بیرون ساختمان هدایت شود، باید مسیری باشد. همه وسیله های بهداشتی ساختمان ها مثل دستشویی، سینک ظرفشویی، حمام و… به سیستم فاضلاب و تخلیه آب متصل می باشند. از مشکلات رایج در سیستم فاضلاب پر شدن چاه فاضلاب، گرفتن لوله و افتادن وسایل به درون چاه و فاضلاب می باشد. برای اینکه از اینگونه مشکلات جلوگیری شود، می‌توان از دریچه بازدید استفاده کرد. دریچه بازدید را در بخش‌های گوناگون می‌توان نصب کرد، ولی اکثراً در پایان مسیر لوله فاضلاب و پیش از تغییر کردن مسیر لوله کاربرد دارد. وقتی از دریچه بازدید استفاده می‌شود اگر اتفاقی بیفتد دیگر به درآوردن لوله و شکافتن نیازی نخواهد بود.

تأسیسات الکتریکی

اجرا و طراحی سیستم سیم کشی ساختمان ها تأسیسات الکتریکی نام دارد، که شامل موارد گوناگونی مثل آنتن مرکزی، تلفن، دوربین مداربسته، روشنایی، آسانسور و… می‌شود.

اولین مرحله برای انجام تأسیسات الکتریکی در ساختمان هنگام طراحی ساختمان می باشد، که مهندس برق تجهیزات برقی را مشخص می نماید.

مرحله دوم پس از گچ خاک یا سیمان یا همان زیر کاری گچ است، که نقشه برق مثل پریز برق، سیستم روشنایی و صوتی، آیفون، موتورخانه، کلیدهای برق و… است. در هنگام اجرا کردن باید نکات مهمی مثل تعیین نمودن مسیر لوله ها، ایجاد کردن شیار برای پریز و کلید، نصب نمودن قوطی پریز و کلید و… به صورت کامل رعایت شوند.

وقتی که کف سازی و سفید کردن انجام می شود، سومین مرحله تاسیسات الکتریکی باید انجام شود. در این مرحله باید لوله ها مرتب و قوطی ها تمیز شوند و پس از آن داخل لوله ها سیم کشی انجام می گردد. کابل های گوناگون مثل آنتن، ماهواره، تلفن و آیفون هر کدام در مسیر خود قرار می گیرند و تجهیزات روشنایی و برقی وصل می گردند.

در آخرین مرحله پس از این که کف و نقاشی به صورت کامل اجرا شد، همه تجهیزات مثل پریز، کلید، روشنایی، نور مخفی و کابل کشی های دیگر انجام می‌شود.

در هنگام اجرا کردن تاسیسات برقی باید به زیرساخت هایی که برای توسعه ساخت و ساز و تامین انرژی الکتریکی از توجه شود همچنین باید به خروجی ها و روشنایی ها، سیم کشی و لوله کشی که در زمان تمام شدن ساخت ساختمان قابل مشاهده و در دسترس هستند توجه ویژه شود.

قیمت اجرا کردن تأسیسات الکتریکی یا برقی ساختمان به عوامل گوناگونی مانند مساحت ساختمان، سادگی و پیچیدگی پروژه، نرخ لوله خرطومی، کابل، سیم و تجهیزات دیگر، محل اجرای تاسیسات الکتریکی و… بستگی دارد. وقتی که در طراحی و اجرای تاسیسات الکتریکی اصول و استانداردها رعایت شود، ایمنی تضمین شده و همچنین طول عمر سیستم الکتریکی و مکانیکی افزایش خواهد یافت. با رعایت کردن نکات مهم در طراحی و اجرای تاسیسات الکتریکی می توان از انرژی بهتر استفاده کرد و در نتیجه هزینه ها کاهش پیدا خواهند کرد. برای طراحی و اجرای تاسیسات الکتریکی نیاز به آگاهی، تجربه زیاد، اطلاعات کامل و اشراف داشتن به مسائل فنی وجود دارد.