انواع سیستم‌ اعلام حریق و اجزای تشکیل دهنده آنها

سیستم اعلام حریق مجموعه‌ای می‌باشد که از تجهیزاتی مانند دتکتور دود، شعله، حرارت، گاز و دود که برای هشدار و تشخیص حریق مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سیستم اعلام حریق در اماکن صنعتی، مسکونی و ساختمان‌ها استفاده می‌کنند تا از مال و جان افراد محافظت شود. سیستم اعلام حریق مجموعه‌ای می‌باشد که از اجزای گوناگون تشکیل شده است که با هم در تعامل و ارتباط می‌باشند.

سیستم اعلام حریق چیست؟

سیستم اعلام حریق در واقع سیستمی می‌باشد که از ۳ قسمت هشدار دهنده، پنل و آشکارسازها تشکیل شده است. این سیستم علائم وجود حریق و آتش را در ‌محل‌های مختلف شناسایی کرده و آن را مدیریت و اطلاع رسانی می‌کند. سیستم اعلام حریق به سامانه‌های دیگر مانند سیستم صوت و اطفاء حریق ساختمان وصل شده است و علاوه بر اینکه افراد را در زمان آتش سوزی آگاه می‌کند، می‌تواند به کمک سیستم اطفاء اتوماتیک آتش سوزی را خاموش و کنترل کند.

انواع سیستم‌ اعلام حریق

سیستم اعلام حریق به دو گروه اتوماتیک و دستی تقسیم بندی می‌گردند. در سیستم اعلام حریق دستی برای تشخیص حریق، شستی اعلام حریق تنها آشکارساز می‌باشد. در حقیقت تشخیص آتش سوزی در این سیستم فقط به کمک انسان انجام می‌شود. بنابراین در مکان‌هایی که انسان در آنجا حضور ندارد کاربردی نخواهد بود. اما در سیستم اعلام حریق اتوماتیک به انسان‌ها وابستگی کمتری وجود دارد. سیستم اعلام حریق اتوماتیک به سه گروه بی سیم، آدرس پذیر و متعارف تفکیک می‌گردند.

سیستم اعلام حریق اتوماتیک به دو دسته آدرس پذیر و متعارف تقسیم بندی می‌شوند. در سیستمی که آدرس پذیر است، علاوه بر اینکه هشدارهای سمعی و بصری اعلان حریق وجود دارد، محل دقیق آتش سوزی نیز در صفحه نمایش مشخص خواهد شد. ولی چندین دتکتور در سیستم اعلام حریق متعارف که منطقه‌ای از محل یا ساختمان را پوشش می‌دهند به صورت مدار به یکدیگر وصل شده و به تابلوی کنترل مرکزی متصل می‌گردند. بنابراین زونی که نمایش داده می‌شود، یک منطقه از محل یا ساختمان می‌باشد.

اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق

در قسمت ورودی سیستم اعلام حریق تعدادی ماژول‌های ورودی، شستی و آشکارساز وجود دارد. در قسمت مرکزی کنترل پنل متعارف یا سامانه پردازش وجود دارد و در قسمت خارجی هم سیستم‌های مانیتورینگ و صوت، ماژول های خروجی، آژیر فلاشرها قرار دارند.

بخش ورودی سیستم اعلام حریق

آشکارسازها و حسگرهای اعلام حریق در دسته‌های آشکارسازهای حرارتی، آشکارسازهای دودی، آشکارسازهای شعله‌ای، آشکارسازهای گازی و یا ترکیبی از دتکتورهای گوناگون جای دارند.

• دتکتور دودی در محل دود را تشخیص می‌دهند. این حسگرها معمولاً در دو دسته دتکتور یونیزاسیون و دتکتور نوری جای می‌گیرند. حسگرهای نوری علائم نوری ارسال می‌کنند و گیرنده کاهش یا تغییر نور رسیده را اندازه می‌گیرد. در صورتی که در میزان نور دریافتی تغییر ایجاد شود، تعبیر به آتش خواهند کرد.
• حسگرهای یونیزاسیون دارای دو صفحه نزدیک به هم می‌باشند. اگر در غلظت هوای محیط مورد نظر تغییر ناگهانی ایجاد شود، حسگرها آن را آتش می‌پندارند. حسگرهای یونیزاسیون دارای مواد رادیواکتیو هستند تا ذرات هوای اطراف را یونیزه کنند و به همین علت عمر دائمی نخواهند داشت.
• دتکتورهای حرارتی در محل میزان حرارت را تشخیص می‌دهند. نحوه عملکرد این حسگرها به ترموکوبل یخچال خانگی شباهت دارد. این حسگرها درون خود از مواد چسبیده و متفاوت به هم تشکیل شده‌اند که با سرد یا گرم شدن برای خم شدن صفحه ترکیبی تغییر می‌کنند و موجب جریان می‌گردند. حسگرهای جدید دارای دماسنج هستند و تغییر درجه حرارت را تشخیص می‌دهند.
• دتکتور ترکیبی حسگرهایی می‌باشند که از ترکیب حسگر حرارت و حسگر دود تشکیل شده‌اند و با توجه به حساسیت محل می‌توان خروجی آنها را تنظیم کرد.

بخش مرکزی سیستم اعلام حریق

سامانه مرکزی آتش سوزی را تشخیص می‌دهد. در این سامانه اعلام‌هایی که از سوی حسگرها ایجاد شده است، مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد و برای حالت‌های مشکوک یا اعلام حریق با بازبینی انسان‌ها تصمیم‌گیری می‌گردد. این سیستم‌ها در اکثر مواقع برای ورود فرامین به صفحه کلید و برای مشاهده فرامین به مانیتور مجهز می‌باشند. سیستم اعلام حریق امروزه به کامپیوترها و رایانه‌ها متصل شده و به کمک نرم‌افزار مخصوص برنامه را دریافت می‌کنند. همچنین در بخش مرکزی انتخاب نوع خروجی انجام می‌شود.

سیستم اعلام حریق متعارف

یکی از سیستم‌های اعلام حریق قدیمی سامانه متعارف است که همچنان از این سیستم استفاده می‌شود. در سیستم اعلام حریق متعارف چندین حسگر و شستی منطقه‌ای از ساختمان مورد نظر را پوشش می‌دهند که به صورت مدار به تابلوی کنترل مرکزی وصل می‌گردند. بنابراین هر زون یا مدار یک منطقه محسوب می‌شود.

در این سامانه تشخیص تغییر وضعیت به حالت خطا یا آلارم با توجه به تغییر مقاومت مدار صورت می‌گیرد. بدین شکل که هر کدام از سنسورها در حالت خطای آلارم در مدار خود مقاومت الکتریکی جدید ایجاد می‌کند. در ساختمان‌ها و جاهای عمومی اعلام یک حریق کوچک نیز موجب ترس افراد و یا اخلال در فعالیت‌ها شود. بنابراین در این گونه اماکن سیستم‌های دو مرحله‌ای یا استفاده از پیش پیام مناسب‌تر خواهد بود.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

اصول تشخیص و کشف حریق در سیستم آدرس پذیر مانند سیستم‌های متعارف می‌باشد. فقط در این سیستم‌ها هر کدام از شستی‌ها یا حسگرهای اتوماتیک آدرس منحصر به فردی دارند که با استفاده از آن کنترل مرکزی می‌تواند هر یک از آنها را تعیین و شناسایی نماید. کنترل پنل مرکزی اعلام حریق به کمک پروتکل ارتباطی اطلاعات را تجزیه و تحلیل کرده و در هنگام آتش سوزی یا ایجاد خطا در سامانه محل دقیق خطا یا آلارم مشخص می‌شود.

سیستم اعلام حریق وایرلس

خروجی سامانه اعلام آتش سوزی با توجه به نوع آتش و محل وقوع می‌تواند شامل موارد گوناگونی باشد. روشن کردن تابلوهای خروج اضطراری، تماس اتوماتیک با آتش نشانی، فعال کردن سامانه اطفاء حریق، روشن کردن آژیرهای خطر و… همگی از مواردی هستند که با توجه به تصمیم سیستم انجام خواهد شد.

سیم کشی سیستم اعلام حریق

برای سیم کشی سیستم اعلام حریق دو روش کلی وجود دارد. روش ستاره‌ای و روش حلقه‌ای در زمان‌های گذشته سیستم آدرس پذیر وجود نداشت و بیشتر از شیوه حلقه‌ای استفاده می‌کردند. در این شیوه همه حسگرها روی حلقه‌ای وجود داشتند و این حلقه از یک اتاق به اتاقی دیگر و از یک حسگر به حسگر دیگر می‌رسید.

پس از مدت‌ها تصمیم گرفته شد که هر کدام از حسگرها با رشته سیم مجزا به مرکز وصل باشند تا محل دقیق آتش سوزی تشخیص داده شود با پیشرفت تکنولوژی و فناوری سیستم سیم کشی دوباره به صورت حلقه‌ای بازگشت. بدین معنا که جریان تغذیه با دو رشته سیم و اطلاعات با دو رشته سیم دیگر به مرکز می‌رسد. برای هر حسگر یک کد مخصوص وجود دارد و سیستم بدون اینکه به سیم کشی مجزا برای هر کدام از حسگرها نیاز داشته باشد، حسگر مربوطه و محل قرارگیری آن را از روی کد شناسایی می‌کند.

ارسال اطلاعات و کدها بین سیستم مرکزی و حسگرها چندین بار در هر ثانیه انجام می‌شود. در این حالت حسگر نیاز به تعمیر و سرویس را هم به مرکز اعلام می‌کند.

برآورد سیستم اعلام حریق

وقتی که پروژه‌های سیستم اعلام حریق شروع می‌شود کارفرمایان مایل هستند که برآورد حدودی از این سیستم داشته باشند و اگر این پروژه بزرگ باشد باید برای آن پروژه هزینه و وقت برآورد حدودی شود. در نرم‌افزار آنلاین وقتی مقادیر اولیه مانند زیربنای ساختمان، تعداد طبقات پارکینگ، تعداد واحدها، تعداد طبقات ساختمان و… وارد شود، محدوده قیمتی سیستم به صورت آنلاین برآورد می‌شود و همچنین تعداد سیستم‌ها و تجهیزات اعلام حریقی که نیاز است، به کاربران نشان داده می‌شود.

نصب مرکز اعلام حریق باید کاملاً روشن باشد، پس ضروری خواهد بود که مکانی که در آن تابلوی کنترل مرکزی نصب گردیده است به سیستم روشنایی اضطراری مجهز باشد.

کنترل پنل‌های اعلام حریق به طور معمول در اتاق‌های حراست و نگهبانی، اتاق کنترل و معمولاً در مکانی که افراد مسئول در آنجا دائماً حضور دارند و برای آنها دسترسی به پنل راحت‌تر است، نصب می‌گردد.

تابلوی کنترل مرکزی باید در جایی نصب گردد که در آنجا احتمال آتش سوزی بسیار کمتر باشد و در عین حال در آن مکان رفت و آمد بیشتر است تا با فعال شدن سیستم اعلام حریق، اقدامات لازم برای انجام شود.

برای اینکه نیروهای آتش‌نشانی که در محل حاضر می‌شوند به مستندات و نقشه‌های فنی دسترسی داشته باشند، باید نقشه‌های سیستم اعلام حریق و پلان ساختمان در محل نصب مرکز اعلام حریق نگهداری و بایگانی شوند. به این ترتیب عملیات سریع‌تر و بهتر انجام خواهد شد.

با توجه به اینکه تنوع مدل‌ها و برندهای مختلف تابلوی کنترل مرکزی بسیار زیاد است، در هنگام استفاده از کنترل پنل سیستم اعلام حریق در هنگام  طراحی، راه اندازی و سرویس حتماً از دستورالعمل‌ها و کاتولوگ‌های ارائه شده توسط سازنده استفاده شود.

سخن تکمیلی

اعلام حریق مجموعه‌ای از تجهیزات است که برای تشخیص نشانه‌های آتش و هشدار دادن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که سیستم اعلام حریق به صورت صحیح و اصولی طراحی، اجرا و استفاده شود، از خطرات مالی و جانی زیادی پیشگیری خواهد شد. سیستم اعلام حریق در اماکن صنعتی، مسکونی و ساختمان‌ها به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد و انواع گوناگونی دارد.

سیستم اعلام حریق دارای بخش‌های مرکز کنترل اعلام حریق، تجهیزات ورودی، تجهیزات هشدار دهنده و منبع تغذیه می‌باشد. همچنین ممکن است تجهیزات جانبی دیگری نیز در آنها به کار برده شود. هر کدام از بخش‌های مختلف سیستم اعلام حریق وظیفه خاص خود را دارند.