چگونه از سوء تغذیه در سالمندان پیشگیری کنیم؟

سلامتی یک سالمند در گرو تغذیه مناسب و خوب است. اگر فرد در هر سنی که هست، تغذیه و رژیم غذایی مناسبی نداشته باشد، در دوران سالمندی، توانایی بدن او کم شده و تغییر و تحولات زیادی در جسم و همچنین روح فرد اتفاق خواهد افتاد. در سالمندی بدن نسبت به غذاهایی که دریافت می کند حساس تر شده و این باعث ابتلا به سوء تغذیه می شود. شما باید به عنوان پرستار سالمند و یا حتی یکی از اعضای خانواده شخص سالخورده، با تغذیه سالمند آشنا باشید و از بروز مشکلات سوء تغذیه در سالمندان جلوگیری کنید. باید علائم سوء تغذیه در سالمند را شناخته تا بتوانید در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام دهید. در این مقاله از مجله ایبک می خواهیم به بررسی عوارض سوء تغذیه بپردازیم.

سوء تغذیه در سالمندان چیست؟

بدن یک شخص سالخورده به مواد مغذی زیادی نیاز دارد ولی این مواد باید به اندازه لازم در اختیار شخص قرار بگیرد نه زیاد و نه کم. اگر بعضی از مواد غذایی به اندازه بسیار زیاد و یا بسیار کم، وارد بدن شخص شود و یا به دلایلی بدن فرد نتواند از مواد مغذی استفاده کند، شخص دچار سوء تغذیه خواهد شد.

بنابراین همیشه هم سوء تغذیه به معنای گرسنگی نیست و می‌تواند در اثر پرخوری هم به وجود بیاید. در ادامه می خواهیم دلایل این عارضه را باهم بررسی کنیم:

چرا سالمند دچار سوء تغذیه می شود؟

عوامل زیادی می‌تواند باعث سوء تغذیه در سالمندان شود که عبارتند از:

1. بی توجه بودن به وعده های غذایی
2. اشتهای زیاد و یا از دست دادن اشتها
3. مصرف دارو
4. بستری بودن در بیمارستان
5. مشکلات دهان و دندان
6. ناتوانی در آماده کردن غذا
7. اختلالات گوارشی
8. اعتیاد به الکل

۱- بی توجه بودن به وعده های غذایی

گاهی ممکن است سالمند به وعده های غذایی خود توجه نکند و گمان کند نداشتن فعالیت بدنی زیاد باعث می شود نیاز به دریافت غذا هم نداشته باشد و تصور می کند اگر کار خاصی انجام نمی دهد پس نباید غذای زیادی بخورد و نمی داند که این کار باعث ایجاد سوء تغذیه می شود.

۲- زیاد شدن اشتها و یا از دست دادن اشتها

ممکن است عوامل مختلفی مانند بیماری‌های جسمی و یا مشکلات روحی و یا حتی تنهایی باعث شود سالمند اشتهای خود را از دست بدهد و یا حتی دچار اشتهای کاذب شده و پرخوری عصبی داشته باشد.

۳- مصرف داروها

بسیاری از سالخوردگان از بیماری‌های زیادی رنج می برند و مجبورند که داروهای شیمیایی زیادی مصرف کنند. بعضی از این داروها باعث از بین رفتن اشتها و یا حتی اختلال در هضم غذا می شوند که این می تواند باعث سوء تغذیه و یا بد غذایی سالمند شود.

۴- بستری بودن در بیمارستان

بیشتر مواقع بستری بودن سالمند در بیمارستان باعث کم اشتهایی و همچنین ایجاد مشکلات مختلف تغذیه و در نهایت سوء تغذیه خواهد شد.

۵- مشکلات دهان و دندان

بعضی از سالمندان از دندان مصنوعی استفاده می کنند و یا ممکن است دندان های آنها خراب شده و یا حتی کشیده باشند. افرادی که قادر به جویدن درست غذا نیستند ممکن است از خوردن بعضی از میوه ها و یا غذا ها امتناع کنند از طرف دیگر بیماری های مربوط به دهان و دندان و همچنین مشکلات لثه در سن سالمندی بسیار شایع بوده و این بیماری ها می توانند باعث نرسیدن مواد مغذی به بدن شخص سالمند شود.

۶- ناتوانی در آماده کردن غذا

سالمندانی که در خانه تنها زندگی می کنند و به دلیل بیماری ها و ضعف جسمی، توانایی پخت و پز را ندارند ممکن است از غذاهای کم کالری و تکراری و یا فست فودها استفاده کنند و این در طولانی مدت باعث سوء تغذیه سالمند می شود. این سالمندان حتماً به پرستار برای نگهداری نیاز دارند.

۷- اختلالات گوارشی

گاهی سالمند با وجود اینکه خوب غذا می خورد، تمام مواد مغذی را نمی تواند در رژیم غذایی خود بگنجاند و این باعث سوء تغذیه سالمند خواهد شد. در این حالت امکان دارد دچار بیماری های گوارشی مثل کرون سلیاک شود که این بیماری باعث خواهد شد که مواد مغذی جذب بدن نشود.

۸- اعتیاد به الکل

یکی دیگر از مواردی که می‌تواند باعث سوء تغذیه در سالمند شود، مصرف زیاد الکل است. الکل مانع جذب پروتئین و بعضی از مواد مغذی مورد نیاز برای بدن خواهد شد.

موارد دیگری مانند از دست دادن حس چشایی و بویایی، نداشتن فعالیت های بدنی و بعضی از بیماری های مزمن می توانند باعث از دست دادن اشتها و سوء تغذیه در سالمندان شوند. سوء تغذیه می تواند خطرات زیادی برای افراد سالمند داشته باشد که در ادامه شما را با آن آشنا خواهیم کرد.

عوارض سوء تغذیه در سالمندان چیست؟

سوء تغذیه یعنی دریافت نکردن متوازن مواد غذایی مانند مواد معدنی و ویتامین ها که می تواند مشکلات زیادی را برای افراد به وجود بیاورد. این عارضه باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن خواهد شد و شخص را بشدت آسیب پذیر می‌کند و باعث می‌شود که سالمند به طور مداوم بیمار شود. کاهش و یا حتی افزایش بدون دلیل وزن، خستگی، بی حالی، بهبود پیدا نکردن زخم ها، کاهش قوای عضلات و از بین رفتن تراکم استخوان ها می تواند از عوارض بد غذایی محسوب شود. سوء تغذیه باعث می شود که شخص دچار کم خونی و ضعف بینایی، اختلال در عملکرد مغز، اختلالات گوارشی و ده ها بیماری دیگر شود که گاهی منجر به بستری شدن او در بیمارستان و یا حتی مرگ سالمند خواهد شد.

علائم سوء تغذیه در سالمندان چیست؟

علائمی که نشان می دهد شخص سالمند دچار سوء تغذیه شده است عبارتند از:

• افزایش و یا کاهش بیش از اندازه وزن و همچنین توده های بدن
• عدم تمرکز حواس در سالمند
• خستگی‌های زیاد
• مشکلات پوست و مو مانند خشکی پوست، ریزش مو و…
• گودی زیر چشم
• بهبود پیدا کردن زخم ها
• استرس و اضطراب
• افسردگی
• مشکلات گوارشی مانند یبوست و یا اسهال

چگونه می توان از سوء تغذیه در سالمندان پیشگیری کرد؟

همانطور که گفتیم شخص سالمند در معرض خطر مبتلا شدن به سوء تغذیه است، بنابراین اگر شما شخص سالمندی در خانه دارید حتماً باید به برنامه غذایی او اهمیت زیادی بدهید. برنامه غذایی او را چک کنید و از مصرف تمام مواد غذایی به وسیله سالمند اطمینان پیدا کنید. ویتامین ها، مواد معدنی و پروتئین هایی که برای سلامتی بدن لازم است باید به وسیله سالمند مصرف شود.

توصیه می‌کنیم برای سلامتی سالمند خود حتماً به نکات زیر توجه کنید:

• لبنیات و شیر را در برنامه غذایی سالمند جای بدهید.
• اگر سالمند دارای مشکل جویدن می باشد باید مواد غذایی را پوره کرده و یا بپزید و به جای میوه به او آبمیوه بدهید.
• سعی کنید هیچ ماده غذایی را از سبد غذایی او حذف نکنید.
• برای جذب ویتامین D حتماً باید شخص سالمند روزانه نیم ساعت در معرض نور خورشید باشد.
• شخص باید روزانه مایعات زیادی مصرف کند.
• در کنار غذا از لیمو ترش تازه برای او استفاده کنید تا جذب غذا بهتر شود.
• از مصرف نوشابه های گازدار و همچنین شیرین کننده های مصنوعی، مخصوصاً از مصرف مواد الکلی باید پرهیز شود.
• تعداد وعده های غذایی باید زیاد شده و حجم غذای سالمند را کم کنید.
• غذاهای شیرین، چرب، شور را برای سالمند محدود کنید.
• فعالیت های ورزشی که با وضعیت جسمانی او مناسب باشد باید روزانه انجام بگیرد.
• مصرف انواع گوشت های قرمز، سفید و کم چرب باید مورد استفاده قرار بگیرد.
• غذاهای آب پز و بخارپز را جایگزین غذاهای سرخ شده و پر چرب کنید.

چگونه سوء تغذیه در سالمند را تشخیص دهیم؟

اگر تازه متوجه شدید که سالمند شما علائم سوء تغذیه دارد باید سریعاً با پزشک مشورت کنید. پزشک بعد از معاینات لازم و بررسی شاخص توده های بدنی و همچنین آزمایش خون می تواند به سوء تغذیه در شخص پی ببرد. در صورتی که به آزمایش های دیگری نیاز باشد، پزشک متخصص آزمایش های دیگری برای بررسی مقدار ریزمغذی‌های بدن سالمند، انجام خواهد داد.

درمان سوءتغذیه در سالمندان چیست؟

سوء تغذیه اگر به موقع تشخیص داده نشود و مورد درمان قرار نگیرد، می‌تواند مشکلات زیادی را برای شخص به وجود بیاورد. شخص سالمندی که دچار سوء تغذیه شده، ابتدا باید نزد پزشک رفته و تمام توصیه های پزشک را کاملاً انجام دهد. اگر داروی تقویتی و یا رژیم غذایی خاصی به او داده شده حتماً باید با نظارت پرستار و یا افراد خانواده داروها کامل مصرف شود و رژیم غذایی هم رعایت شود. شما باید با روش های مختلفی، سالمند خود را به خوردن غذا ترغیب کنید. مثلاً اگر سالمند به دلیل افسردگی و تنهایی غذا نمی خورد، باید وقت بیشتری با او باشید و یا می توانید از خدمات یک پرستار سالمند مهربان در خانه کمک بگیرید تا با او حرف زده و او را بیرون ببرد. پیاده روی باعث می شود افسردگی و تنهایی سالمند از بین رفته و تمایل به خوردن غذا پیدا کند.

توصیه های لازم برای رژیم غذایی مناسب در سالمندان

برای جلوگیری از سوء تغذیه در سالمندان مواد غذایی زیر باید در رژیم غذایی سالمند گنجانده شود:

• در هر وعده غذایی سالمند باید پروتئین قرار دهید.
• از سبزیجات و میوه های تازه استفاده کنید.
• مصرف آجیل در طول روز
• مصرف صبحانه ی سالم می تواند برای جلوگیری از سوء تغذیه بسیار مفید باشد.
• آشپزی متنوع و همچنین پخت غذاهای خوش طعم، باعث زیاد شدن اشتهای سالمند خواهد شد.
• حتماً به سالمند آب کافی بدهید.

بعضی افراد از کودکی عادت دارند که صبحانه میل نکنند. باید بدانید که نخوردن صبحانه در سالمند باعث سوء تغذیه می شود. به جای استفاده از شیرینی ها در صبحانه می توانید از نان تست سبوس دار با روغن زیتون و پنیر تازه، گوجه فرنگی ، کره و یا حتی خرما استفاده کنید.