در دنیای امروزی ممکن است سالمندان عزیز از استرس های مزمن در رنج باشند. این نمی‌تواند تمام مشکل سالمندان محسوب شود. استرس می‌تواند تأثیر نامطلوبی بر روی ذهن سالمندان بگذارد و در فعالیت های روزمره، انتخاب ها و تصمیم گیری های آنها اختلال ایجاد کند. با شناخت و آگاهی در مورد استرس های بلند مدت و یا کوتاه مدت، می توانید در تمام دوران زندگی با آن مقابله کنید.
استرس چیست؟
استرس یک پاسخ به تهدید ها و محرک های بیرونی، محسوب می‌شود. وقتی به هر دلیلی شخص احساس خطر می کند، فرایندی اتوماتیک و سریع در بدن پاسخ می دهد. مثلاً اگر شما از پرواز با هواپیما بترسید و خطر را احساس کنید، به طور ناخودآگاه بدن شما واکنش نشان داده و دست و پای شما شروع به لرزش می کند. این پاسخ، نشان دهنده روش و مکانیسم دفاعی بدن است. استرس احتمال دارد برای هوشیاری و تمرکز به شما کمک کند و یا برعکس امکان دارد که جلوی انتخاب های درست را در هنگام شرایط ضروری بگیرد.
استرس در سالمندان
گاهی ممکن است که استرس در سالمندان تداوم پیدا کرده و مضر و خطرناک باشد. وقتی بدن سالمند به شکل طبیعی احساس خطر می کند، مغز سیگنال‌هایی را به طرف عضلات بدن ارسال خواهد کرد و فرمان انقباض را برای عضلات صادر می کند و از طرفی هم غده های آدرنال تحریک شده تا هورمون های استرس آزاد شوند. هورمون استرس مثل کورتیزول و آدرنالین، باعث می‌شوند نفس کشیدن فرد تند شده و فشار خون او افزایش پیدا کند و بدن فرد تحریک پذیر شود.
تغییرات فیزیولوژیکی که در بدن سالمند ایجاد می شود، باعث خواهد شد که واکنش بدن سرعت پیدا کرده و قدرت او هم افزایش پیدا کند. این تغییرات استقامت سالمند را بهبود بخشیده و تمرکز او را هم تقویت خواهد کرد. به این واکنش استرس می گویند که کاملاً ضروری و طبیعی است. گاهی ممکن است مغز متوجه شود که شخص در معرض خطر نبوده و در این صورت بدن را به حالت قبل برمی گرداند. از طرفی هم استرس های مزمن برای سلامتی سالمندان مضر است و می‌تواند در طولانی مدت باعث بیماری هایی مانند بیماری‌های قلبی، سوءهاضمه، سوزش قلب، بی خوابی، افسردگی، اضطراب، ضعف سیستم ایمنی، بالا رفتن فشار خون و… شود.
تأثیر استرس بر سلامتی سالمندان
بطور دقیق نمی‌توان گفت که استرس چه مشکلاتی را برای سالمند ایجاد می‌کند، ولی بدون شک می توانیم مواردی را که با عوامل استرس زا ارتباط دارند تعیین کنیم. این موارد عبارتند از:
- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
- ایجاد مشکلات قلبی
- مشکلات بینایی و شنوایی
- مشکلات دستگاه گوارش
- مشکلات دندانپزشکی
- و….
۱- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
احتمالاً شما هم این مورد را تجربه کرده باشید که وقتی دچار استرس می شوید بیماری ها به طرف شما هجوم می آورند. استرس باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن شده و سالمند را به بیماری های مختلفی دچار می کند.
۲- مشکلات قلبی
استرس باعث می شود آدرنالین ترشح کرده و فشار خون و همچنین ضربان قلب سالمند افزایش پیدا کند. البته رابطه ای که بین بیماری های قلبی و استرس وجود دارد، فراتر از این چیز ها است. استرس باعث می شود شخص سالمند دنبال تسکین خود بوده و برای کاهش استرس به پرخوری، مصرف مواد مخدر و الکل روی بیاورد و این فعالیت ها باعث صدمات زیادی به رگ های خونی و عروق، خواهد شد، و باعث می‌شود فرد به بیماری های قلبی مبتلا شود.
۳- مشکلات بینایی
وقتی هورمون استرس یعنی همان آدرنالین، به طور مداوم ترشح کند باعث می شود عروق خونی تنگ شده و به طور موقت بینایی و شنوایی سالمند کاهش پیدا کند.
۴- مشکلات دستگاه گوارش
استرس می تواند یکی از عوامل مؤثر در آسیب دیدگی معده باشد. این مشکل زمانی برای سالمند رخ خواهد داد که استرس در پاسخ به عوامل استرس زا، باعث فعال شدن سیستم عصبی مرکزی بشود. سیستم عصبی مرکزی جریان خون فرد را کاهش می دهد و باعث می شود عضلات دستگاه گوارش منقبض شده و ترشحات برای هضم کم شود. استرس های شدید و یا مزمن، گاهی به مشکلات جدی گوارشی منجر می‌شوند مانند: زخم معده و بیماری روده تحریک پذیر
۵- مشکلات دندانپزشکی
معمولاً با افزایش سن، مشکلات دندانپزشکی در سالمند افزایش پیدا می‌کند و سالمند با مشکلات جدی دندانی و شکستگی دندان روبه‌رو می‌شود. استرس باعث می شود شخص سالمند به طور مداوم فک خود را بفشارد و این کار هم باعث شکستگی و ترک در دندان ها خواهد شد.
تأثیرات استرس بر بدن سالمندان
به جز مواردی که گفتیم استرس می‌تواند بر بدن سالمندان تأثیرات زیادی بگذارد که این تأثیرات عبارتند از:
- تنگی نفس
- اسهال یا یبوست
- گریه های مداوم
- نداشتن تمرکز
- مشکلات حافظه
- تنهایی و انزوا
- کاهش میل جنسی
- عادت های عصبی
- دوری از معاشرت
- روی آوردن به الکل و یا مواد مخدر
- پر اشتهایی و یا کم اشتهایی
- کنترل نکردن احساسات
- نگرش های منفی
- دردهای بدنی و سردردها
- نگرانی های غیر ضروری
- تحریک‌پذیری احساس
- خستگی
- بی خوابی
چگونه در سن بالا استرس را مدیریت کنیم؟
وقتی فرد با استرس زیاد زندگی کند باعث می شود سلامت زندگی او به خطر بیفتد. استرس اگر اندازه باشد باعث خواهد شد سلامت جسمانی و عاطفی فرد به تعادل برسد ولی در صورتی که بیش از اندازه باشد، باعث می شود زندگی کردن فرد دچار اختلال شود.
مسئولیت ها هیچگاه در زندگی فرد تمامی ندارند و شما باید قدرت این را داشته باشید که همه چیز را در زندگی کنترل کنید. مدیریت کردن استرس، به فرد کمک می‌کند تا استرس را از بین برده و سالم و شاد زندگی کند. شما باید هدف نهایی تان، زندگی متعادل باشد. مدیریت استرس و کنترل کردن آن به سالمند کمک می کند که حال خوبی داشته و می تواند کارهای خوب انجام دهد. برای مدیریت استرس می توانید به روش زیر عمل کنید:
قدم اول: منبع استرس را در زندگی معین کنید.
شناختن منبع استرس می تواند بهترین راه برای مدیریت آن باشد. ممکن است منبع استرس مواردی مانند تنهایی، فوت همسر، طلاق، بازنشستگی باشد. ولی در صورتی که استرس مزمن باشد معین کردن منبع آن کار پیچیده‌ای است:
- به بهانه ها، نگرش ها و عادات خود با دقت نگاه کنید.
- استرس را یک پدیده موقتی بدانید.
- استرس را جزو زندگی خود ندانسته و آن را جزء شخصیت خود تلقی نکنید.
- استرس های خود را تقصیر دیگران نگذاشته و آنها را سرزنش نکنید زیرا بعضی از استرس‌ها طبیعی و اجتناب ناپذیر هستند.
- باید بتوانید مسئولیت خود را درست انجام داده و استرس را کنترل کنید.
قدم دوم: برای کم کردن استرس باید تمرین کنید.
هر چند که استرس پاسخ خودکار به سیستم های عصبی بدن است، شما می‌توانید بعضی از عوامل استرس زا را پیش‌بینی کنید. مثلاً هنگامی که با رئیس خود قرار ملاقات دارید، باید برای مدیریت استرس، شرایط را از قبل تغییر داده و واکنش خود را به درستی عوض کنید. برای این کار می توانید به تکنیک های زیر عمل کنید:
۱- از استرس هایی که ضروری نیستند، دوری کنید.
بعضی از استرس ها را نباید زیاد مورد توجه قرار داد و می توان به راحتی آنها را از بین برد. برای این کار باید دقت کنید که توانایی «نه» گفتن را به تمام افرادی که در اطراف شما هستند، داشته باشید. محدودیت ها و توانایی های خود را شناخته و با توجه به آنها درخواست دیگران را قبول کرده و یا رد کنید. هیچ گاه برای «نه» گفتن عذاب وجدان نداشته باشید. در صورتی که حس کردید شخصی با کارهای خود، شما را اذیت کرده و یا تحت فشار زیاد قرار می دهد باید از او دوری کرده و رابطه خود را با او کم کنید.
محیط را به راحتی کنترل کنید مثلاً اگر متوجه شدید که اخبار شما را دچار اضطراب می کند، بهتر است اخبار را گوش نکنید و یا اگر ترافیک باعث خستگی شما می شود، بهتر است در ساعات پر ترافیک عبور و مرور نکنید. توصیه می کنیم کارهای روزانه را مرتب کرده تا دچار فراموشی و سردرگمی نشوید. کارهایی مثل آب دادن به گلدان، خواندن کتاب، تماشا کردن تلویزیون، خوردن قرص ها و… را یادداشت کنید و از نوشتن کارهای غیرضروری و بیهوده خودداری کنید.
۲- تا جایی که برایتان امکان دارد باید وضعیت تان را تغییر بدهید.
اگر قادر به جلوگیری از شرایط استرس زا نیستید، باید تلاش کنید آن را تغییر بدهید. این می‌تواند بسیار اهمیت زیادی داشته باشد. اگر از چیزی رنج می برید باید حتماً بدون ترس آن را بیان کنید. مثلاً ممکن است یکی از دوستان شما زیاد صحبت کند و این باعث اذیت و ناراحتی شما شود. پس بهتر است محترمانه این موضوع را با او در میان بگذارید.
تلاش کنید با دیگران بسازید. مثلاً اگر می خواهید رفتاری را در فردی از بین ببرید، بهتر است که خودتان آن کار را انجام ندهید. داشتن برنامه های مطلوب و متعادل در زندگی اجتماعی می تواند به کنترل استرس کمک کند.
۳- سعی کنید خود را با موقعیت هایی که استرس زا هستند سازگار کنید.
گاهی ممکن است نتوانید استرس ها را از بین ببرید، پس بهتر است با آن سازگار شده و نگرش های خودتان را تغییر دهید. دید مثبت به جای دیدهای منفی می تواند به شما کمک زیادی بکند. به جای فکر کردن در مورد موارد استرس زا و مشکلاتی که دارید، باید خودتان را با تماشای فیلم و کتاب خواندن و کارهای روزانه سرگرم کرده و از زندگی لذت ببرید.
مشکلاتی که بزرگ هستند در ذهن خود کوچک کنید و از بزرگنمایی مسائل جداً خودداری کنید. قدردان زحمات دیگران بودن باعث می شود استرس فرد کاهش پیدا کند. به نعمت هایی فکر کنید که خداوند در اختیار شما گذاشته و شکرگزار باشید.
قدم سوم: فعالیت های روزانه خود را افزایش دهید.
وقتی دچار استرس می شوید بهتر است ورزش کرده و یا فعالیت های بدنی دیگری انجام دهید. ورزش می‌تواند تسکین دهنده خوبی برای استرس باشد. نیاز نیست که حتماً به ورزش های حرفه ای روی بیاورید. یک ورزش خانگی و سبک می تواند استرس فرد را تا حد زیادی کاهش دهد. زیرا ورزش اندورفین بدن را آزاد کرده و احساس خوبی به شخصی می دهد و علاوه بر این ورزش حواس سالمند را از نگرانی ها پرت می کند.
سعی کنید روزانه ۳۰ دقیقه به طور منظم ورزش کنید. فعالیت های زیادی می تواند در کنار ورزش به شما کمک کنند مانند: گوش دادن به موزیک، پیاده روی، آب دادن به گل ها و…
قدم چهارم: با خانواده و دوستان ارتباط داشته باشید.
هیچ چیز لذت بخش تر از این نیست که شخص با اطرافیان و دوستان خود ملاقات کند. ارتباط نزدیک باعث ترشح هورمون ها در بدن خواهد شد که سیستم دفاعی بدن شما را زیاد می کند و می تواند تسکین دهنده باشد. برای این که از افسردگی، استرس و اضطراب دوری کنید، بهتر است با دوستان و خانواده ارتباط بیشتری داشته باشید.
تأثیر استرس بر سلامتی سالمندان
امتیاز سردبیر
مجموع امتیاز
راه های مقابله با استرس
