کلاس لوله چیست | استاندارد سایز لوله ها و نحوه بیان ضخامت لوله

جهت آشنایی و درک بیشتر با سیستم لوله کشی ساختمان و انواع لوله ها با پاسخ به سوال کلاس لوله چیست ؟ شروع می کنیم. اگر در حرفه لوله کشی مشغول به کار هستید یا تازه کار هستید و می خواهید با اصطلاحات تخصصی این حرفه آشنا شوید باید بدانید که یکی از کلاس لوله چیست و نسبت به شناخت آن اطلاعات کافی بدست آورید.

کلاس لوله چیست؟

کلاس لوله یک معیار است که برای توصیف درجه فشار و دمایی که یک لوله یا اجزای مرتبط با آن می توانند تحمل کنند، استفاده می شود. کلاس لوله معمولاً توسط مهندس یا اپراتور پروژه تعیین و تهیه می شود و شامل اطلاعاتی همچون نوع و جنس لوله، ابعاد و رتبه فلنج، انواع شیر و اتصالات و … می باشد.

هر کلاس لوله دارای یک کد خاص است که بر روی لوله یا اجزای آن نوشته می شود و به عنوان یک راهنمای سریع برای شناسایی خصوصیات آنها است.

برای مثال، کد FW-1014-1CS1P-12 بر روی یک لوله به این معناست:

• FW: کد خدمات محصول که نشان میدهد این لوله برای حمل آب آتش‌نشانی (Fire Water) مناسب است.
• 1014: شماره خط لوله که نشان میدهد این لوله در چه بخش یا مسیر خاصی قرار دارد.
• 1CS1P: شماره مشخصات لوله که نشان میدهد این لوله در چه درجه فشار و دمایی قابل استفاده است. عدد اول به درجه فشار سیستم اشاره دارد.
• 12: اندازه اسمی لوله که نشان میدهد قطر خارجی این لوله چقدر است.

لوله یا Pipe چیست

لوله یا Pipe یک قطعه توخالی استوانه ای و مقاوم در برابر فشار است که به منظور انتقال مایعات، گازها، مواد دوغابی و ذرات جامد ریز مورد استفاده قرار می گیرد. لوله ها از قطعات لازم برای اجرای سیستم های لوله کشی صنعتی (پایپینگ) و تاسیساتی هستند.

لوله ها معمولاً از فلزات، پلاستیک ها، سرامیک ها، شیشه ها و … ساخته می شوند. لوله ها را می توان با روش های مختلفی نظیر جوشکاری، دنده کاری، فلنج کاری، اتصالات لوله و … به هم وصل کرد.

لوله ها را می توان با استفاده از شیر، کلکتور، ترمز، فلتر و … کنترل کرد.

لوله ها را براساس قطر خارجی (OD)، قطر داخلی (ID)، ضخامت دیواره (WT) و طول (L) مشخص می کنند. قطر خارجی لوله نشان دهنده اندازه برونگرای لوله است. قطر داخلی لوله نشان دهنده اندازه درونگرای لوله است.

ضخامت دیواره لوله نشان دهنده فاصله بین قطر خارجی و قطر داخلی لوله است. طول لوله نشان دهنده فاصلۀ بین دو سر لوله است.

برای تعیین سایز و ضخامت لوله ها، از استانداردهای مختلفی استفاده می شود. بعضی از این استانداردها عبارتند از:

• ASME: American Society of Mechanical Engineers
• ANSI: American National Standards Institute
• DIN: Deutsches Institut für Normung
• BS: British Standards
• ISO: International Organization for Standardization

این استانداردها بستگی به نوع و کاربرد لوله ها، شامل جداول و فرمول های مختلف برای تعیین سایز و ضخامت لوله ها هستند.

لوله OD لوله چیست

OD لوله مخفف عبارت Outside Diameter لوله است که به معنی قطر خارجی لوله می باشد. قطر خارجی لوله یکی از مشخصات اصلی لوله ها است که برای تعیین سایز و ضخامت آنها مورد استفاده قرار می گیرد. قطر خارجی لوله نشان دهنده اندازه برونگرای لوله است که با یک پراب یا چرخاندن یک نوار اندازه گیری در اطراف لوله قابل اندازه گیری است.

قطر خارجی لوله در یک عدد اسکجول مشخص ثابت است و با تغییر عدد اسکجول، ضخامت جداره کم یا زیاد شده و تنها قطر داخلی لوله (ID) افزایش یا کاهش می یابد. وقتی جنس لوله ها از فولادهای ضدزنگ باشد، برای بیان ضخامت آنها طبق ASME B36.19M از عدد اسکجول به همراه حرف پسوند S استفاده می شود، مثل: ۴۰S ،۵S و ….

کاربرد ساختمانی لوله

در مبحث کلاس لوله چیست بد نیست در مورد کاربرد لوله ها نیز بحثی به میان آوریم. لوله ها و اتصالات ساختمانی اجزای اساسی در سیستم های لوله کشی صنعتی (پایپینگ) و تاسیساتی هستند. از لوله ها و اتصالات ساختمانی برای انتقال مایعات، گازها، مواد دوغابی، ذرات جامد ریز و حتی حرارت استفاده می شود. لوله ها و اتصالات ساختمانی در تاسیسات آب، گاز، فاضلاب، حرارتی، سرمایشی، برق، تهویه مطبوع و … کاربرد دارند.

لوله ها و اتصالات ساختمانی را می توان براساس جنس، شکل، اندازه، ضخامت دیواره، روش نصب و تعمیر، کلاس فشار و دما و استاندارد مورد استفاده تقسیم بندی کرد. برخی از جنس های رایج لوله ها و اتصالات ساختمانی عبارتند از:

پلاستیک

لوله ها و اتصالات پلاستیکی عموماً سبک، ارزان، ضد زنگ و نصب آسان هستند. برخی از انواع پلاستیک مورد استفاده در لوله کشی ساختمان عبارتند از پلیوینیل کلراید (PVC)، پلیپروپیلن (PP)، پلی اتیلن (PE) و پلکسی گلاس (PMMA). هرکدام از این انواع دارای خصوصیات خاص خود هستند که با توجه به نوع کاربرد باید در نظر گرفته شوند.

فلز

لوله ها و اتصالات فلزی عموماً مقاوم، با دوام، قابل بازیافت و هدایت حرارت خوب هستند. برخی از انواع فلز مورد استفاده در لوله کشی ساختمان عبارتند از فولاد ضد زنگ (SS)، فولاد کربن (CS)، چدن (CI)، مس (CU) و آلومینیوم (AL). هرکدام از این نوعها دارای خصوصیات خاص خود هستند که با توجه به نوع کاربرد باید در نظر گرفته شوند.

سرامیک

لوله ها و اتصالات سرامیک عموماً سخت، صاف، ضد خوردگی و ضد جذب هستند. برخی از انواع سرامیک مورد استفاده در لوله کشی ساختمان عبارتند از پورسلین (Porcelain)، کائولین (Kaolin)، آلومینا (Alumina) و زیرکونیا (Zirconia). هرکدام از این مدل ها دارای خصوصیات خاص خود هستند که با توجه به نوع کاربرد باید در نظر گرفته شوند.

خرید بهترین لوله و اتصالات

برای انتخاب بهترین لوله و اتصالات ساختمانی باید به چند عامل مهم توجه کرد. ابتدا قبل از هر چیز باید بدانید کلاس لوله چیست در نهایت این عوامل را نیز در نظر بگیرید.

نوع و مقدار جریان

بسته به نوع و مقدار جریان مایع، گاز یا حرارت که قرار است از لوله ها عبور کند، باید نوع، اندازه و ضخامت لوله ها را مشخص کرد. برای مثال، برای جریان های با فشار و دمای بالا، باید از لوله های فلزی با ضخامت بالا استفاده کرد. برای جریان های با فشار و دمای پایین، می توان از لوله های پلاستیکی با ضخامت پایین استفاده کرد.

شرایط محیطی

بسته به شرایط محیطی مانند رطوبت، گرما، سرما، خوردگی، آلودگی و … که لوله ها در آن قرار دارند، باید نوع و جنس لوله ها را مشخص کرد. برای مثال، برای مناطق با رطوبت و خوردگی زیاد، باید از لوله های ضدزنگ یا پلاستیکی استفاده کرد. برای مناطق با گرما و سرمای زیاد، باید از لوله های فلزی یا سرامیکی استفاده کرد.

قابلیت نصب و تعمیر

بسته به نحوۀ نصب و تعمیر لوله ها، باید نوع و روش اتصال لوله ها را مشخص کرد. بعضی از لوله ها و اتصالات راحت تر و سریع تر نصب می شوند و بعضی دشوار تر و زمانبر تر هستند. همچنین بعضی از لوله ها در صورت خراب شدن قابل تعمیر هستند و بعضی نه. به طور کلی، روش های پیچیده تر نصب و تعمیر قیمت بالاتری دارند.

سیستم لوله کشی چیست

در مبحث کلاس لوله چیست بد نیست با سیستم لوله کشی هم آشنا شوید. سیستم لوله کشی یک سیستم متشکل از لوله ها، اتصالات، شیرآلات و تجهیزات دیگر است که به منظور انتقال یا پالایش سیالات (مایعات، گازها، مواد دوغابی و ذرات جامد ریز) در صنایع و تاسیسات مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. سیستم لوله کشی می تواند برای انتقال آب، گاز، بخار، هوا، نفت، فاضلاب، حرارت و … به کار رود.

سیستم لوله کشی را می توان براساس نوع کاربرد، جنس لوله ها و اتصالات، شکل و اندازه لوله ها و اتصالات، روش نصب و تعمیر لوله ها و اتصالات، کلاس فشار و دمای لوله ها و اتصالات و استانداردهای مورد استفاده تقسیم بندی کرد. برخی از انواع سیستم لوله کشی عبارتند از:

سیستم لوله کشی صنعتی

سیستم لوله کشی که در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، نیروگاه ها، کارخانجات فولاد، کاغذسازی و … به کار می رود. این نوع سیستم لوله کشی معمولاً با فشار و دمای بالا کار می کند و نیاز به استانداردهای خاص دارد.

سیستم لوله کشی تاسیسات

سیستم لوله کشی که در تاسیسات آب، گاز، فاضلاب، حرارتی، سرمایشی، برق، تهویه مطبوع و … به کار می رود. این نوع سیستم لوله کشی معمولاً با فشار و دمای پایین یا متوسط کار می کند و نظام قوانین و مقررات خود را دارد.

سیستم لوله کشی آب

سیستم لوله کشی که برای آبرسانی به مناطق مختلف چه در صنعت چه در تاسیسات به کار می رود. این نوع سیستم لوله کشی شامل شبکه آب شرب (آب سفید)، شبکه آب گرم (آب قرمز)، شبکه آب آتشنشان (آب زرد) و شبکه آب خنک (آب آبی) است.

سیستم لوله کشی گاز

سيستم لوله كشی كە بە منظور انتقال گاز های قابل احتراق (گاز طبيعی، گاز مايع، گاز پترولی و …) به كار می رود. اين نوع سيستم لوله كشی شامل شبکه گاز رسانی شهری، شبكه گاز رسانی صنعتی و تاسيساتی و شبكه گاز رسانی خانگی است.

سیستم لوله کشی فاضلاب

سیستم لوله کشی که برای جمع آوری و انتقال آب های زائد و ضایعات از منابع مختلف به کار می رود. این نوع سیستم لوله کشی شامل شبکه فاضلاب سطحی (آب باران)، شبکه فاضلاب تحت فشار (آب پمپاژ)، شبکه فاضلاب تحت جاذبه (آب خانگی و صنعتی) و شبکه فاضلاب ترکیبی (آب باران و خانگی و صنعتی) است.

سخن آخر

در این مقاله، ما به سوال کلاس لوله چیست و اهمیت آن در سیستم های لوله کشی صنعتی و تاسیساتی پرداختیم. کلاس لوله یک معیار است که برای توصیف درجه فشار و دمایی که یک لوله یا اجزای مرتبط با آن می توانند تحمل کنند، استفاده می شود.

براساس مطالعات انجام شده، کلاس لوله یک عامل تاثیرگذار در طراحی، نصب، تعمیر، بازده، صرفه جویی و امنیت سیستم های لوله کشی است. با تعیین کلاس لوله مناسب، می توان هزینه ساخت و نگهداری سیستم های لوله کشی را کاهش داد، عملکرد بهینه آنها را افزایش داد و خطرات ناشی از نشت، انفجار، آتشسوزی و … را کم کرد.