چگونه می توانیم کم خونی در کودکان را تشخیص دهیم؟

اولین راهی که می توانید برای کودکان خود یک زندگی سالم ایجاد کنید، کافی بودن مواد مغذی در بدن کودکان و قوی بودن آنها است. آهن برای بدن بسیار لازم بوده و جزو مواد مغذی محسوب می‌شود، که برای تکامل و رشد کودک ضروری است. ولی گاهی کودک با کمبود آهن رو به رو می شود. باید برای جلوگیری از این مشکلات ابتدا بدانید که چگونه کمبود آهن را در کودکان تشخیص دهیم؟ و همچنین بدانید چگونه می توان از کمبود آهن در بدن کودکان دلبندمان پیشگیری کنیم؟ دانستن این مطالب می تواند به شما کمک کند که از بروز این مشکل در کودک جلوگیری کنید.

آهن برای بدن کودکان چه اهمیتی دارد؟

آهن کمک می کند که اکسیژن به اعضای بدن منتقل شود. آهن باعث خواهد شد ماهیچه ها قادر باشند اکسیژن را ذخیره کرده و از آن استفاده کنند. اگر در رژیم غذایی کودک آهن به اندازه لازم نباشد، ممکن است به بیماری های زیادی مانند کمبود آهن و ضعف دچار شوند. یکی از مشکلات رایج در کودکان کمبود آهن است که در سطوح مختلفی ممکن است ایجاد شود. اگر مشکل کمبود آهن را درمان نکنید، مطمئناً در تکامل و رشد کودک شما تأثیر منفی می گذارد.

وقتی در خون کودک شما به اندازه نیاز هموگلوبین و گلبول قرمز وجود نداشته باشد، باعث خواهد شد که کودک به کم خونی دچار شود. هموگلوبین یک پروتئین در گلبول قرمز می باشد که به دلیل وجود این پروتئین، گلبول های قرمز قادرند که اکسیژن را به سلول های دیگر بدن برسانند.

دلایل اصلی کم خونی چیست؟

به طور کلی می توانیم بگوییم که کم خونی ۳ دلیل اصلی دارد که عبارتند از:

1. کم شدن گلبول های قرمز به دلیل خونریزی
2. ناتوان بودن بدن کودک در تولید کردن گلبول قرمز
3. مشکلات پزشکی در بدن کودک که باعث می شود گلبول های قرمز از بین برود.

برای مراقبت از کودک دلبند خود مهمترین بخش غربالگری برای کم خونی می باشد. بیشتر مشکلات این بیماری در صورتی که در مراحل اولیه شناسایی شود، قابل پیشگیری و همچنین درمان است. کم خونی را به وسیله یک آزمایش ساده می توانید شناسایی کنید که شامل فقر آهن می باشد، ولی اگر هموگلوبین خون کودک کم باشد نیاز به آزمایش های بیشتری است تا نوع کم خونی و دلیل آن مشخص شود. اگر نشانه هایی از کم خونی در کودک خود مشاهده کردید، سریعاً آزمایش هایی لازم را که پزشک می تواند به وسیله آن کم خونی را تشخیص دهد، انجام دهید.

کم خونی در کودکان چه نشانه هایی دارد؟

کودکانی که با کمبود آهن روبه‌رو هستند معمولاً قادر به انجام کامل عملکرد روزانه نمی باشند. با این حال ممکن است نشانه و علائم کمبود آهن تا زمانی که کم خونی به دلیل فقر آهن نباشد، علائم آن در کودک ظاهر نشود. به همین دلیل لازم است که به طور مرتب کودک را زیر نظر پزشک قرار داده و آزمایش خون را برای کودک انجام دهید. بعضی از علائمی که کم خونی دارند عبارت می‌باشند از:

• ضربان قلب بالا
• تنفس های سریع
• زرد شدن رنگ پوست
• زودرنجی و کج خلقی
• رنگ پریدگی
• خشک شدن دهان
• سرگیجه
• ضعف عمومی

چگونه می توان به کمک آزمایش خون بیماری کم خونی را در کودک تشخیص داد؟

آزمایش خون در کودکان به وسیله سرنگ انجام شده و ممکن است برای کودک کمی درد آور باشد و بعد از آزمایش کمی کبودی و تورم ایجاد شود ولی انتقال آلودگی به وسیله سرنگ های استریل شده، تقریباً صفر است و جای نگرانی نیست. معمولاً تمام کم خونی ها به وسیله آزمایش شناسایی می شوند.

1. آزمایش هماتوکریت و هموگلوبین: اولین تستی که پزشک برای تشخیص دادن کم خونی در کودک انجام می دهد، آزمایش هماتوکریت و هموگلوبین  است که در آن تعداد گلبول های قرمز خون و اکسیژن اندازه گیری می شود.
2. آزمایش سی بی سی: اگر اولین آزمایش کودک، نرمال نباشد، برای اینکه اطلاعات تکمیلی در اختیار پزشک قرار بگیرد، سلول های خونی را مورد آزمایش قرار می دهند تا مشخص شود تعداد گلبول های قرمز چقدر است.
3. آزمایش پی بی سی: در این آزمایش سلول های خون را بررسی می کنند تا دلیل کم خونی را پیدا کنند.
4.  آزمایش شمارش رتیک: در این مرحله گلبول های قرمز جدید، اندازه گیری خواهد شد زیرا کم بودن گلبول های قرمز باعث کم خونی کودک می شود. گاهی ممکن است کم خونی در کودک به دلیل از بین رفتن گلبول های قرمز باشد. این مورد با بالا رفتن ریتیک های خون معلوم خواهد شد.

انواع کم خونی در کودکان چیست؟

کم خونی کودکان معمولاً با توجه به اندازه گلبول های قرمز خون کودک طبقه بندی خواهد شد:

•  کم خونی میکروسیتیک: در این کم خونی، گلبول های قرمز از اندازه طبیعی خود کوچکتر هستند و دلیل آن هم فقر آهن می باشد.
• کم خونی نوروسیتیک: در این کم خونی اندازه گلبول های قرمز طبیعی بوده و برای اینکه دلیل کم خونی را پیدا کنند آزمایشات دیگری را انجام خواهند داد.
• کم خونی ماکروسیتیک: در کم خونی ماکروسیتیک، گلبول های قرمز از حد طبیعی بزرگتر هستند. البته این کم خونی نادر بوده و دلیل آن هم معمولاً می تواند کمبود ویتامین b۱۲ باشد.

چگونه می توان کم خونی را درمان کرد؟

معمولاً درمان کم خونی در کودکان بستگی به دلیل و نوع آن دارد. گاهی ممکن است با یک تغییر در رژیم غذایی بتوان به راحتی کم خونی را درمان کرد. اضافه کردن سبزیجاتی که دارای آهن هستند و همچنین خوردن مواد غذایی که دارای ویتامین های b می باشند و همچنین پروتئین های مختلف، می توانند به درمان کم خونی کمک کنند و گاهی هم لازم است که درمان دارویی در روی این کودکان انجام بگیرد.

چگونه می توان فقر آهن را در کودکان درمان کرد؟

پزشک برای اینکه فقر آهن را در کودک درمان کند، معمولاً مکمل های آهن تجویز می کند. مکمل ها به صورت قرص و شربت برای مدت سه ماه باید مورد استفاده قرار بگیرند. والدین باید توجه داشته باشند که برای جذب بیشتر مکمل های آهن، باید از مصرف چای، لبنیات، شیر و آنتی اسید ها در کودک جلوگیری کنند زیرا باعث می‌شود آهن جذب بدن کودک نشود. مکمل های آهن حتماً باید قبل از غذا مورد استفاده کودک قرار بگیرند مگر اینکه کودک با مصرف این مکمل ها دچار دل درد شود. اگر کم خونی کودک شدید بود، شاید لازم شود که کودک از راه وریدی خون دریافت کند.

در صورتی که از مکمل ها استفاده می کنید باید دقت داشته باشید که حتماً طبق دستور پزشک مصرف شود. مصرف تعداد و زمان این مکمل ها اهمیت زیادی دارد. در صورت استفاده از مکمل ها باید از مواد غذایی که غنی از آهن هستند استفاده کرد که عبارتند از:

• سبزیجات مانند: کلم بروکلی و اسفناج
• کشمش
• حبوبات مانند: لوبیا و عدس
• زرده تخم مرغ
• توفو
• ماهی
• ماکیان مانند: بوقلمون، مرغ و بلدرچین
• گوشت قرمز که چربی نداشته باشد.

اگر کودک شما به فقر آهن دچار شده و زیر یک سال دارد، هیچگاه به او شیر گاو ندهید و در صورتی که بالای یک سال داشته باشد، بهتر است که شیر گاو را به طور محدود به او بدهید به شکلی که روزی دو لیوان بیشتر نباشد زیرا اگر بیشتر از این مقدار به کودک شیر گاو بدهید، در او ایجاد سیری کرده و از جذب منابع غذایی که از آهن غنی هستند، جلوگیری خواهد کرد. اگر نوزاد شما تازه متولد شده است، باید این را بدانید که از بدو تولد در بدن کودک مقداری آهن ذخیره می شود ولی بعد از گذشت ۶ ماه، ذخایر آهن در بدن او به حداقل می رسد و کودک شما به آهن بیشتری نیاز دارد.

مقدار آهن مورد نیاز در بدن کودکان

همانطور که گفتیم کودکان در هنگامی که متولد می شوند در بدن خود آهن ذخیره شده دارند، ولی مقدار ثابتی از آهن اضافه برای تکامل و رشد سریعتر کودک مورد نیاز می باشد. بعد از شش ماهگی باید کودک از طریق غذایی و مکمل آهن مورد نیاز را دریافت کند.

•  ۷ ماهگی تا ۱۲ ماهگی ۱۱ میلی گرم
• ۱ سالگی تا ۳ سالگی ۷ میلی گرم
• ۴ سالگی تا ۸ سالگی ۱۰ میلی گرم
• ۹ سالگی تا ۱۳سالگی ۸ میلی گرم
• ۱۴ سالگی تا ۱۸ سالگی در دختران حدود ۱۵ میلی گرم
• ۱۴ سالگی تا ۱۸ سالگی در پسران حدود ۱۱ میلی گرم

خطر کمبود آهن چه کسانی را تهدید می کند؟

بعضی از کودکان بیشتر از کودکان دیگر در معرض کمبود آهن هستند:

• نوزادانی که در هنگام به دنیا آمدن نارس بوده و وزن کمی دارند.
• نوزادانی که از شیر خشک استفاده کرده و شیر خشک آنها با آهن غنی نشده باشد.
• کودکانی که بین ۱ ساله تا ۵ ساله بوده و در طول روز بیشتر از ۷۱۰ میلی لیتر از شیر سویا، شیر بز و یا شیر گاو می نوشند.
• کودکانی که دارای مشکلات خاص مانند عفونت های مزمن هستند.
• کودکانی که به اندازه لازم غذاهای غنی شده از آهن مصرف نمی‌کنند.
• دختران نوجوان معمولاً بیشتر از پسران در معرض کمبود آهن می باشند زیرا بدنشان در هنگام قاعدگی آهن زیادی را از دست می دهد.

سخن پایانی

معمولاً کودکانی که با کمبود آهن روبه‌رو هستند، قادر به انجام صحیح و کامل عملکردهای روزانه خود نمی باشند و گاهی دچار ضعف می شوند. اگر علائم کمبود آهن را در کودک خود مشاهده کردید حتماً به پزشک مراجعه کنید تا آزمایشات لازم بر روی کودک انجام شود.