بیش فعالی چیست | علائم مهم بیش فعالی

یکی از اختلالات ذهنی که در دوران کودکی ایجاد می شود، اختلال بیش فعالی است. این بیماری را در دوران کودکی تشخیص می دهند و معمولاً تا دوران بزرگسالی هم ادامه پیدا می کند. کودکانی که به بیش فعالی مبتلا می شوند، حدوداً ۵ الی ۱۲ درصد کودکان در حال تحصیل را تشکیل می دهند. این بیماری در پسران بیشتر از دختران است ولی در بزرگسالی تقریباً می توان گفت برابر هستند. معمولاً در پسران با رفتارهای هیجانی بروز کرده و در دختران هم باعث انزوا و سکوت می شود.

بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی یک اختلال ذهنی است که باعث خواهد شد کودک نتواند رفتارهای خود را کنترل کند. این بیماری یکی از شایع ترین اختلالات ذهنی کودکان است. کودکانی که دچار مشکل بیش فعالی می شوند قادر به کنترل رفتار خود نبوده و ممکن است در جاهایی که نیاز به آرام بودن کودک است، بیش از اندازه جنب و جوش و سر و صدا کند. این کودکان معمولاً در ارتباط با کودکان هم سن خود با مشکل روبرو می شوند و همچنین در مدرسه و منزل مشکلات زیادی دارند. معمولاً کودکانی که دچار بیش فعالی هستند، افت تحصیلی داشته و به دلیل نداشتن درک درست از خطر، ممکن است در شرایط خطرناک قرار بگیرند.

علائم مهم بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی دارای ویژگی های خاصی است که می توانیم بگوییم شامل تحریک پذیری، تکانشگری و عدم توجه است. معمولاً این علائم در اوایل زندگی کودک دیده می شود ولی به دلیل اینکه بعضی از کودکان معمولی هم ممکن است این علائم را با شدت کمتری داشته باشند، تشخیص اختلال بیش فعالی باید به وسیله متخصص از راه ارزیابی مناسب و معاینه کامل انجام بگیرد. علائم بیش فعالی معمولاً عبارتند از:

1. کودکانی که دچار بیش فعالی می شوند معمولاً به جزئیات توجه نکرده و بی دقتی و اشتباهات زیادی دارند مثلاً ممکن است در درس دیکته مشکل داشته و نتوانند جمع و تفریق خوب انجام دهند و یا امکان دارد وسایل خود را به طور مداوم در مدرسه جا بگذارند.
2. کودکانی که دچار بیماری بیش فعالی هستند، معمولاً قادر نخواهند بود که به شکل مستمر در روی یک کار و فعالیت خاصی تمرکز کنند مثلاً هنگامی که می‌خواهند تکالیف مدرسه را انجام انجام بدهند، مرتب از سر درس بلند شده و به کار دیگری مشغول می شوند.
3. وقتی این کودکان را صدا می زنید واکنشی از خودشان نشان نخواهند داد. در این مواقع والدین تصور می‌کنند که کودک آنها لجبازی می‌کند ولی در حقیقت کودک صدای والدین را نشنیده و به همین دلیل با آنها پاسخ نمی دهد.
4. کودک فعالیت هایی را که به تلاش ذهنی نیاز دارد، انجام نمی دهد به طور مثال به هر طریقی که شده از درس خواندن فرار می کند.
5. این کودکان وقتی از یک فعالیت لذت می برند، احتمال دارد ساعت ها با آن مشغول شوند و حتی اگر شما آنها را صدا کنید، متوجه صدا کردن شما نخواهند شد و هیچ چیزی هم نمی‌تواند حواس آنها را پرت کند.
6. وسایل ضروری خود را مانند جوراب، کتاب، مداد رنگی و… گم می کنند.
7. حرکت های محیط اطراف حواس آنها را کاملاً پرت می کند مثلاً وقتی کسی با آنها صحبت می کند، ممکن است به تکان خوردن پرده نگاه کنند.
8.  این کودکان به طور مرتب در حال حرکت و جنب و جوش هستند. معمولاً مادر این کودکان می گوید که کودک خیلی پر استرس بوده و به هیچ وجه آرام و قرار نمی گیرد.
9. حتی وقتی به تفریح می روید، کودکی که بیش فعال است باز هم آرام نگرفته و مدام در حال تکان خوردن و جنب و جوش است.
10. این کودکان معمولاً زیاد صحبت می کنند.
11. هیچ‌گاه در صف، نوبت را رعایت نکرده و تحمل و صبر شان کم است.
12. در کار بقیه دخالت می کنند.
13. کودکانی که بیش فعال هستند، معمولاً قبل از تولد هم علائم بیش فعالی را بروز می‌دهند. مادر این کودکان می گویند: «در هنگام بارداری جنب و جوش جنین زیاد بوده و وقتی هم که به دنیا آمد با کوچکترین صدایی از خواب می پرید و به سر و صدا هم بسیار حساس بود».
14. کودکانی که بیش فعال هستند در بازی می خواهند که رئیس بوده و برای بقیه تصمیم بگیرند.
15. این کودکان زود گریه کرده و خیلی زود هم می خندند.
16. کودکانی که بیش فعال هستند هوش بسیار خوبی داشته ولی به دلیل عدم تمرکز و بی دقتی قادر به مطالعه و تمرین نیستند.

دلایل ایجاد بیش فعالی در کودکان چیست؟

طبق مطالعات انجام شده، عوامل ایجاد این بیماری ناشناخته است ولی تحقیقات نشان داده که ژنتیک می‌تواند نقش زیادی در ایجاد این بیماری داشته باشد. افرادی که دچار سابقه خانوادگی بیش فعالی هستند و همچنین والدینی که سابقه اختلال روانی، وسواس، اضطراب و افسردگی دارند احتمال ابتلاء کودک  آنها به بیش فعالی بیشتر است. علاوه بر ژنتیک دلایل دیگری هم می تواند باعث بیماری بیش فعالی شود:

•  مطالعات نشان داده کودکانی که دچار بیش فعالی می شوند، در هنگام تولد معمولاً وزن کمی دارند.
• مادرانی که در دوران بارداری از مواد مخدر استفاده کرده باشند، احتمال دارد که کودک آنها به بیش فعالی مبتلا شود.
• کودکانی که دچار صدمات مغزی می‌شوند مخصوصاً کودکانی که بین یک تا سه سال دارند، چون مغز آنها در حال رشد است، در صورت صدمات مغزی، ممکن است به بیش‌فعالی مبتلا شوند.
• اشخاصی که ورزش بوکس کار می کنند، به دلیل ضرباتی که به سر آنها وارد می شود ممکن است دچار بیش فعالی، دمانس و تشنج شوند.
• اشخاصی که از جهت عاطفی دچار محرومیت هستند، خطر ابتلا به بیماری بیش فعالی در آنها زیاد بوده و اگر کودک به وسیله والدین مخصوصاً مادر حمایت عاطفی شود، ممکن است علائم این بیماری در او برطرف شود.

دقت داشته باشید هیچ تستی وجود ندارد که شما بتوانید متوجه بیش فعالی کودک خود شوید و فقط باید به پزشک مراجعه کنید تا پزشک با معاینات فیزیکی و مصاحبه با بیمار، متوجه بیش فعالی کودک بشود.

نیاز به پرستار برای کودکانی که بیش فعال هستند.

کودکانی که به بیماری بیش فعالی مبتلا شده اند، دارای تمرکز پایینی بوده و متأسفانه به افت تحصیلی دچار می شوند. این کودکان به وسیله کودکان دیگر به تمسخر گرفته شده و معلمان آنها را تنبیه می کنند و گاهی بر سر کلاس این کودکان را راه نمی دهند. به همین دلیل اعتماد به نفس در کودکانی که به بیش فعالی مبتلا شده اند، پایین می آید و ممکن است در دوره نوجوانی هم دچار افسردگی شوند.

تشخیص بیماری باید حتماً به درستی انجام گرفته و بیمار به وسیله یک پرستار ماهر و مجرب نگهداری شود. در کنار پرستاری مناسب از این کودکان، دارو درمانی هم برای آنها انجام می شود. قرص ریتالین برای این کودکان تجویز خواهد شد و درمان غیر دارویی هم مراقبت هایی است که پرستار مجرب می تواند انجام دهد. کارهایی که پرستار برای این بیماران انجام می دهد عبارتند از:

• پرستار کودکی که دچار بیش فعالی شده است مانند معلم ۲۴ ساعته بوده و مسئولیت کودک شما را به عهده می‌گیرد و به او آموزش‌های لازم را می دهد. همانطور که گفتیم این کودکان هوش زیادی دارند پس می توانند مطالب را خوب بیاموزند. پرستار با صبر و حوصله، آموزش این کودکان را شروع می کند.
• پرستار برای این کودکان مانند یک دوست بوده و با صبوری به آنها آموزش می دهد و در انجام تکالیف مدرسه آنها را یاری می کند.
• پرستار به خانواده کمک خواهد کرد تا بهترین رفتار را با این کودکان داشته باشند و مسئولیت آموزش خانواده را هم عهده دار می شود و به خانواده یاد می دهد که چه رفتاری با این کودکان داشته باشند.
• پرستار به خانواده بیمار می آموزد که چه غذاهایی برای کودک لازم است و چه ورزش هایی می تواند استرس او را مدیریت کند. ورزش هایی مانند یوگا می‌تواند به کودک کمک کند تا جسم و ذهن سالمی داشته باشد.
• پرستار کودکی که به بیش فعالی مبتلا شده است، ارتباط خوبی با معلم کودک برقرار می کند. پرستار و معلم می توانند با همفکری و همکاری هم کودک را آموزش دهند.
• پرستار با انجام سرگرمی های مناسب و آموزنده به کودک شما کمک می کند تا مهارت های جدید یاد گرفته و زمان را به درستی مدیریت کند.
• می‌توانید به کمک پرستار، کارهای ساده خانه را به کودک خود بسپارید تا کودک اعتماد به نفس پیدا کرده و بیشتر تشویق شود.
• والدین و پرستار با یک برنامه ریزی درست می توانند قوانین مناسبی در خانه وضع کرده و به کودک آموزش دهند که قوانین را کاملاً رعایت کنند.
• پرستار این کودکان آنها را در طبیعت به گردش می برد زیرا برای کودکانی که دچار بیش فعالی هستند فضای سبز و طبیعت می تواند باعث کاهش علائم بیماری شود.

چگونه می توان علائم بیماری بیش فعالی را مدیریت کرد؟

همانطور که گفتیم دارودرمانی و رفتار درمانی می تواند برای کودک مبتلا به بیش فعالی، بسیار مناسب باشد و علائم این اختلال را مدیریت می‌کند البته علاوه بر دارو درمانی و رفتار درمانی، داشتن یک زندگی سالم می تواند به کودک شما کمک کند که راحت تر با علائم بیماری کنار بیاید. این موارد عبارتند از:

• عادات غذایی درست و سالم مثل مصرف کردن پروتئین کم چرب، غلات، سبزیجات و میوه که برای این کودکان بسیار مناسب است.
• فعالیت های بدنی به طور روزانه که با سن کودک شما مناسب باشد.
• استفاده از وسایل الکترونیکی مانند موبایل، کامپیوتر و تلویزیون را باید برای این کودکان محدود کرد.
• بر اساس سن کودک باید ساعات خواب شبانه رعایت شود.