آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع چیست و چگونه می توان آن را کنترل و درمان کرد؟

آکروفوبیا یا همان «ترس از ارتفاع» یکی از متداول ترین انواع ترس ها می باشد که باعث وحشت و اضطراب زیادی می شود. ناراحتی از قرار گرفتن در مکان های مرتفع، بسیار بین افراد شایع است. مثلاً ممکن است وقتی شما از طبقه آخر ساختمان ۱۰ طبقه، به پایین نگاه کنید و عصبی و گیج شوید ولی این ترس کاملاً عادی بوده و باعث وحشت زیاد شما نخواهد شد و شما را وادار نمی کند که کلاً از ارتفاع دوری کنید.

ولی اگر دارای ترس از ارتفاع باشید حتی فکر کردن به ارتفاع، دیدن عکس دره ها و کوه ها می توانند در شما اضطراب و ترس به وجود بیاورد. این ترس گاهی آنقدر شدید است که باعث به هم ریختگی زندگی شما خواهد شد.

علائم ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا چیست؟

ترس شدید از ارتفاع مهمترین علامت آکروفوبیا است که با اضطراب و وحشت مشخص می شوند. این افراد از هر نوع ارتفاعی می ترسند. گاهی ممکن است حتی از پله های بلند هم وحشت داشته باشند. آکروفوبیا می تواند منجر به بروز طیف وسیعی از علامت های روانی و جسمی شود.

علائم جسمی (فیزیکی) آکروفوبیا چیست؟

وقتی شخصی که به آکروفوبیا مبتلا شده است در بلندی قرار می‌گیرد، از جهت فیزیکی و جسمی از خود واکنش های نشان می‌دهد مانند:

• افزایش ضربان قلب، افزایش تعریق، گرفتگی یا درد در قفسه سینه.
• گاهی وقتی فرد در ارتفاع قرار می گیرد و یا به ارتفاع فکر می کند، احساس سبکی و ناراحتی در سر پیدا می کند.
• در هنگامی که با ارتفاع مواجه می شود، دچار لرزش می شود.
• وقتی شخص به ارتفاع و یا مکان بلند نگاه می کند، احساس سرگیجه و یا افتادن می کند.
• برای اینکه از مکان های با ارتفاع عبور نکند، مسیر خود را دور می کند.
•  وقتی شخص در ارتفاع قرار می گیرد، به گریه افتاده و یا فریاد می زند.
• پاها و دست هایش از شدت ترس یخ می کنند.
• بشدت عرق می کند.

علائم روانشناختی آکروفوبیا چیست؟

علائم روانشناختی آکروفوبیا و یا ترس از ارتفاع عبارت است از:

• وقت شخص مکان های مرتفع را می‌بیند وحشت کرده و یا وقتی به آن فکر می کند، احساس بدی به او دست می دهد.
• از گرفتار شدن در جای مرتفع وحشت دارد.
• وقتی مجبور می شود که از پنجره، بیرون را نگاه کند و یا اینکه پله های زیادی را پایین و یا بالا بیاید، حس ترس و اضطراب به او دست می دهد.

علائم عاطفی و یا هیجانی آکروفوبیا چیست؟

شخصی که به بیماری آکروفوبیا مبتلا شده است وقتی در ارتفاع یا بلندی قرار می گیرد، به شکل غیر ارادی واکنش های هیجانی از خود نشان می دهد مانند:

• چنگ زدن به اطراف و افراد، برای اینکه خود را نگه دارد.
• عدم احساس تعادل
• تلاش برای دور شدن از ارتفاع
• بستن چشم ها
• نشستن
• تلاش برای پایین آمدن و برگشتن
• راه رفتن به صورت چهار دست و پا
• زانو زدن

اجتناب از قرار گرفتن در ارتفاع

اشخاصی که به آکروفوبیا مبتلا هستند از قرار گرفتن در ارتفاع پرهیز می کنند و اگر مجبور شوند که در بلندی و ارتفاع قرار بگیرند، دچار اضطراب شدید می شوند و این باعث خواهد شد تا در زندگی آنان اختلال به وجود بیاید. مثلاً اگر لازم باشد که برای تمیز کردن منزل بالای نردبان بروند، این کار را به عقب می اندازند. حتی از رفتن به مکان هایی که پنجره های بزرگ داشته و در طبقات بالای ساختمان هستند، اجتناب می‌کنند. این افراد دعوت دوستان را برای رفتن به جاهای مرتفع مانند کوه، رد می کنند.

دلیل ترس از ارتفاع چیست؟

معمولاً مقداری ترس از ارتفاع برای همه افراد و حتی حیوانات طبیعی است ولی بعضی مواقع این ترس در شخص زیاد بوده و غیرمنطقی می باشد. ترس از ارتفاع به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که می توانیم آنها را به سه دسته تقسیم کنیم:

1. اتفاقات و رویدادهای آسیب زا
2. عوامل ژنتیکی
3. تربیت خانوادگی

۱- اتفاقات و رویدادهای آسیب زا

دسته اول شامل رویدادها و اتفاقاتی است که در کودکی برای شخص رخ داده است. مثلاً ممکن است فرد تجربه تلخی از قرار گرفتن در ارتفاع داشته باشد یا ممکن است از بلندی سقوط کرده باشد. این می تواند در بیشتر مواقع باعث شود که شخص در بزرگسالی دچار بیماری ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا شود.

دسته دوم شامل تجربیات و اتفاقات تلخی است که برای اشخاص دیگر در ارتفاع، رخ داده است و فرد شاهد این اتفاقات بوده است. وقتی که شخص، ناظر و شاهد سقوط دیگران و اتفاقات دیگری در ارتفاع باشد، احتمال دارد به بیماری آکروفوبیا مبتلا شود.

۲- عوامل ژنتیکی

یکی دیگر از مواردی که باعث بروز اختلالات آکروفوبیا می شود، عوامل ژنتیکی است. به این شکل که گاهی یکی از والدین درجه یک به این بیماری مبتلا هستند.

۳- تربیت خانوادگی

به دلیل تربیت خانوادگی، بعضی از والدین در تربیت کودک خود وسواس و حساسیت زیادی دارند و ممکن است کودک را از قرار گرفتن در ارتفاعات بترسانند. گاهی ممکن است این ترس ها هنگام بزرگسالی هم ادامه پیدا کند و گاهی بیشتر شده و به بیماری آکروفوبیا هم تبدیل شود.

۵ فوبیا که به آکروفوبیا مربوط می شوند.

اشخاصی که مبتلا به اختلالات آکروفوبیا می باشند، احتمال دارد به یک و یا حتی چند فوبیای مربوط به آکروفوبیا، مبتلا شده باشند که عبارتند از:

1. ایروفوبیا: ترسیدن از پرواز
2. باتموفوبیا: ترسیدن از سراشیبی
3. کلایموکوفوبیا: ترس از قرار گرفتن در ارتفاع
4. ورتیگو: احساس سرگیجه
5. ایلیگوفوبیا

۱- ایروفوبیا ( ترسیدن از پرواز)

در هواپیما، هنگام پرواز، وقتی شخص در ارتفاع قرار می گیرد، اگر مبتلا به آکروفوبیا باشد، در هنگام پرواز دچار ترس از پرواز می شود. این اشخاص از محیط فرودگاه و هواپیما ترس داشته و وقتی سوار هواپیما می شوند، دچار وحشت زیاد خواهند شد.

۲- باتموفوبیا (ترسیدن از سراشیبی)

بعضی از اشخاص وقتی در سراشیبی های تند قرار می گیرند، ممکن است دچار ترس و وحشت شوند. این افراد به بیماری باتموفوبیا یا همان پله هراسی، مبتلا می باشند. این فوبیا حتی وقتی که شخص در سراشیبی هم نباشد و فقط به سراشیبی فکر کند، می ترسند، این فوبیا به طور معمول به دنبال آکروفوبیا رخ داده زیرا که به بلندی مربوط است.

۳- کلایموکوفوبیا (ترس از قرار گرفتن در ارتفاع)

کلایموکوفوبیا به دنبال باتموفوبیا اتفاق می‌افتد و با آن ارتباط دارد. این فوبیا وقتی رخ خواهد داد که شخص می خواهد از بلندی پایین آمده و یا بالا برود. مثلاً فرد تصمیم دارد از سراشیبی پایین بیاید و یا از پله ها بالا برود. این فوبیا به دلیل اینکه در ارتفاع برای شخص اتفاق می‌افتد، در کنار بلندی هراسی بوجود می آید.

۴- ورتیگو (احساس سرگیجه)

ورتیگو نوعی اختلال است که شخصی مبتلا، به احساسی مانند چرخیدن دور خود، گیجی و چرخش سر مبتلا می شود. ورتیگو اختلالی بسیار جدی بوده و حتماً باید برای رفع آن به پزشک متخصص مراجعه کنید.

۵- ایلیگوفوبیا

ایلیگوفوبیا نوعی اختلال است که به دنبال ورتیگو بروز خواهد کرد. اشخاصی که به ایلیگوفوبیا مبتلا هستند، به طور مداوم ترس افزایش و گسترش سرگیجه دارند. ایلیگوفوبیا و ورتیگو هردو اختلالاتی می‌باشند که در کنار آکروفوبیا یعنی همان ترس از ارتفاع اتفاق می افتند.

فوبیای ارتفاع چه خطراتی دارد؟

افرادی که به فوبیا مبتلا هستند همواره خطراتی آنها را تهدید می کند، ولی افرادی که به آکروفوبیا مبتلا هستند، خطرات جدی تری آنها را تهدید می کند. زیرا این اشخاص وقتی در حال رفتن به بلندی بوده و یا در ارتفاعی قرار می گیرند، حرکات غیر ایمن و غیر عادی از خودشان نشان داده و گاهی دچار حمله پانیک خواهند شد و که با استرس و ترس، ممکن است اتفاقات بدی برای آنها رخ بدهد.

حمله پانیک چیست؟

حمله پانیک یک اختلال اضطرابی می باشد که به دلیل وحشت زیاد در شخص اتفاق می افتد و بیشتر اوقات حدود یک ساعت هم طول خواهد کشید. حملات بیشتر در ۳۰ دقیقه اول برای شخصی رخ می دهد. حمله پانیک باعث بروز علائمی مانند از دست دادن تعادل، لرزش، تنگی نفس، تعریق، تپش قلب و… می باشد. گاهی ممکن است آنقدر این حملات شدید باشد که باعث سکته قلبی شده و در نهایت هم منجر به مرگ بیمار شود.

یکی دیگر از خطراتی که شخص مبتلا به آکروفوبیا را تهدید می کند، محدود شدن زندگی شخصی و فعالیت های فرد می باشد.  فردی که به این اختلال مبتلا است نمی تواند در مکان های مرتفع حضور پیدا کند و یا حتی از پلکان عبور کند. بعضی از این افراد حتی قادر به بالا رفتن از نردبان هم نیستند.

 آکروفوبیا چگونه درمان می شود؟

بعد از اینکه این بیماری تشخیص داده شد، باید فرد توسط روانشناس درمان شود. روش های زیادی برای درمان این بیماری وجود دارد که به اختصار آنها را شرح می دهیم:

• فرد با منبع ترس مواجه شود: در این درمان باید شخص با منبع ترس خود مواجه شود و بر آن غلبه کند. بیمار باید از ارتفاعات کم شروع کرده و تا ارتفاعات بیشتر ادامه بدهد تا بتواند به راحتی با آن روبرو شود. مثلاً ابتدا روی نردبان رفته و یا از پله بالا برود.
• واقعیت مجازی: گاهی پزشک برای مواجه کردن بیمار مبتلا به آکروفوبیا، از واقعیت مجازی کمک می گیرد.
• رفتار درمان شناختی: افرادی که به بیماری آکروفوبیا مبتلا هستند، ممکن است آمادگی نداشته باشند که با ترس خود روبرو شوند، به همین دلیل روانشناس تلاش می‌کند تا با رفتار درمان شناختی، شخص را با افکار منفی، ناسازگاری ها و ذهنیت های منفی و ناخوشایند خود از ارتفاع آشنا کند.
• درمان دارویی: به طور کلی می توانیم بگوییم که قرص و دارویی برای درمان این بیماری وجود ندارد ولی بعضی از افرادی که به آکروفوبیا مبتلا هستند دچار اضطراب و استرس شدید می‌باشند و داروهای ضد اضطراب و ضد استرس می‌تواند در مدت کوتاه به آنها کمک کند و اضطراب آنها را کم کند.

سخن پایانی

آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع، یکی از ترس های رایج است که اگر فردی به آن مبتلا بود باید از قرار گرفتن در موقعیت هایی با ارتفاع زیاد، دوری کند و در صورت شدید بودن بیماری باید به پزشک مراجعه کند.