زندگی در عصر صنعتی و مدرن موجب گردیده که قوانین و اصول متفاوتی در حوزه‌های کاری گوناگون وضع گردد و هر روز بر این قوانین افزوده گردد. این مورد در مورد ساخت و ساز و معماری نیز مشاهده می‌شود. طراحی پایدار یکی از مباحث بسیار مهم در زمینه ساخت و ساز می‌باشد که توسط طراحان و معماران زیادی مورد توجه قرار گرفته است.
طراحی پایدار چیست؟
امروزه معماری به دنبال ایجاد توسعه و پایداری می‌باشد که با استفاده از آن بتواند آسیب‌های احتمالی که ناشی از معماری بناها، ساختمان‌ها و مشکلات عصر صنعت روبرو شده هستند را به حداقل برساند.
به صورت کلی می‌توان اینگونه گفت که طراحی پایدار که با نام‌های دیگری مثل معماری سبز، طراحی سبز، طراحی اکولوژیک و… نیز شناخته می‌شود، موضوع طراحی اشیا، ارائه خدمات یا ساخت محیطی می‌باشد که با قانون‌های حفظ محیط زیست و پایداری آن کاملاً سازگار بوده و در تقابل نیست.
همانطور که از این تعریف مشخص است، هدف طراحی پایدار این است که استفاده از طراحی‌های حرفه‌ای و ماهرانه تأثیرهای منفی بر محیط زیست را به حداقل برساند. به همین علت نیز ساختمان‌هایی که با استفاده از طراحی پایدار درست می‌شوند، با محیط زیست سازگار هستند و یا حداقل کمترین ناسازگاری را با محیط زیست دارند.
بهتر است بدانید که از جمله عواملی که موجب مطرح شدن این طرح و ایده شده است می‌توان به تغییرات آب و هوای زمین، افزایش گرمای جهانی، جلوگیری از هدر رفت منابع و همچنین تغییرات زیست بوم اشاره نمود.
اصول معماری پایدار
وقتی که در ساختمان سازی و معماری از طراحی پایدار استفاده می‌شود، در نهایت به بنایی با هماهنگی بسیار بالا و سازگار با محیط زیست منجر خواهد شد.
طراحی یا معماری پایدار برای اجراسازی، دارای اصولی است که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
هماهنگی و همراهی با محیط زیست
بر اساس اصل هماهنگی و همراهی با محیط زیست، همه ساختمان‌ها و بناها باید طوری طراحی گردند که با محیط زیست و همچنین شرایط اقلیمی هماهنگ بوده و سازگاری داشته باشند. این مورد باید به صورتی انجام شود که ضمن تأمین نیازهای افراد، امکان استفاده از منابع انرژی برای آیندگان هم فراهم گردد.
بهینه‌سازی مصرف انرژی
اصل بهینه‌سازی مصرف انرژی در طراحی پایدار به انرژی‌هایی مانند سوخت‌های فسیلی مربوط است که طراحی سازه با کمترین نیاز به سوخت فسیلی و یا انرژی‌های دیگر انجام گیرد و منابعی که در طبیعت وجود دارد را کمتر مورد استفاده قرار دهد.
همچنین امکان استفاده از مصالحی که می‌توان از آنها را دوباره استفاده کرد، یعنی قابل بازیافت هستند، نیز فراهم می‌شود.
یکی از نتایج بسیار مهم رعایت این اصل در طراحی پایدار این می‌باشد که آلودگی‌های زیست محیطی به حداقل می‌رسند و این مسئله بسیار حائز اهمیت بوده و امتیاز زیادی محسوب می‌شود.
استفاده بهینه از مصالح ساختمانی
بر اساس اصل استفاده بهینه از مصالح ساختمانی در طراحی پایدار مصالحی که در طراحی ساختمان‌ها به کار می‌رود، باید از مقاومت و دوام زیادتری برخوردار باشند و همچنین نیاز کمتری به انرژی و مواد شیمیایی داشته باشند.
تأمین نیاز افراد ساکن
یکی از اصل‌ها در طراحی پایدار که هدف ساکنین و افراد ساختمان است، تأمین نیاز افراد ساکن در ساختمان می‌باشد. با توجه به این اصل، طراحی و معماری پایدار باید به گونه‌ای انجام شود که نیازهای جسمی و روحی افراد ساکن در ساختمان تا جایی که امکان‌پذیر است، تأمین شود و حضور آنها محترم شمرده شود. در این صورت شرایط ایمن و راحتی برای ساکنین به وجود خواهد آمد.
شرایطی که در این اصل وجود دارد، به عنصر طبیعت توجه می‌کند و موجب می‌شود در محیط زندگی ساکنین حضور پررنگی داشته باشد و این موجب می‌گردد که سطح روانی افراد بهبود پیدا کند و بر روی افکار و روحیه افراد تأثیرات خوبی بگذارد.
کل گرایی
در طراحی پایدار این اصل نشان می‌دهد همه اصولی که در معماری و یا طراحی به کار گرفته می‌شود، باید کامل بوده و در آخر به ساخت محیط زیست سالم‌تر منجر شوند. به همین علت همه مسائل و تصورات موجود در طراحی پایدار با هدف تجسم و ترسیم کل گرایی پیش خواهند رفت.
هماهنگی سازه
بر اساس اصل هماهنگی سازه در طراحی پایگاه همه سازه‌ها باید در زمین ناحیه مورد نظر با ملایمت کامل قرار بگیرند و به گونه‌ای ساخته شوند که سنخیت و هماهنگی مورد نیاز با محیط پیرامون خود را داشته باشند. معمولاً سازه‌هایی که آلودگی زیادی تولید می‌کنند و یا مصرف زیاد انرژی دارند، سنخیتی با مصرف کنندگان نداشته و بیگانه خواهند بود. به همین علت نمی‌توانند زمین را به حالت کاملاً سبک و آرام احساس کنند.
اهداف توسعه پایدار
همه قوانین و اصولی که در طراحی پایدار به کار گرفته و معنا یافته است، بر مبنای اهداف مهم و بلند بالایی مشخص می‌گردند. همانطور که قبلاً هم گفته شد، طراحی پایدار به صورت کلی به دنبال این است که هر ساختمان و سازه‌ای که ساخته می‌شود، کمترین ناسازگاری را با محیط زیست داشته باشد و ضررها و آسیب‌های کمتری به اقلیم و محیط زیست برساند.
با این حال اهداف طراحی پایدار به صورت کامل‌تر و دقیق‌تر عبارت هستند از:
- مصرف بهینه منابع تجدید پذیر
- تأمین نیاز افراد ساکن در ساختمان
- استفاده بهتر از انرژی‌های طبیعی
- کمتر شدن پسماندهای سازه‌ها و ساختمان‌ها
- کمتر شدن آلاینده‌های محیطی
- افزایش عمر مفید و کیفیت ساختمان‌ها
- استفاده مجدد و بازیافت مصالح ساختمانی
- مصرف کمتر منابع تجدید ناپذیر مثل سوخت فسیلی
- هماهنگی بیشتر بنا و سازه با شرایط اقلیمی
- هماهنگی بهتر ساختمان با شرایط فرهنگی منطقه خود
- سازگاری و هماهنگی بیشتر با محیط زیست
- کاستن از تأثیرات منفی در صنعت معماری
طراحی پایدار در معماری
با همه توضیحاتی که داده شد، احتمالاً در ذهن شما این سوال پیش می‌آید که طراحی پایدار در معماری به چه صورت انجام می‌شود و چگونه می‌توان طراحی پایدار را در معماری مهیا و پیاده سازی ساخت؟
برای انجام این کار می‌توان به مثال‌ها و نمونه‌هایی که گفته می‌شود، اکتفا نمود:
کاهش پیچیدگی‌های طرح
برای پیاده سازی طراحی پایدار در معماری ضروری است که طرح‌های ظریف‌تر و ساده‌تر مورد استفاده قرار بگیرد. چون این موارد نیاز به مواد کمتر خواهند داشت و در نتیجه قابلیت بازیافت بالاتری نیز دارند. باید گفته شود که امکان دارد در بعضی از شرایط ساده نمودن طرحی برای معمار، به صورتی به شکل‌گیری بی‌توجهی نسبت به افزایش اثرات زیست محیطی یا نسبت به توانایی افزایش کارایی محصول شده، کم توجهی و غفلت شود. با کمتر شدن پیچیدگی در طراحی معماری افراد می‌توانند با طراحی پایدار همسو شوند.
خلق طراحی سودمند
شاید گمان کنید که این موضوع با مورد قبلی متضاد است. اما بین اینکه افراد بخواهند طراحی پیچیده‌ای داشته باشند و یا به دنبال طراحی مفید و سودمند بروند، تفاوت زیادی وجود دارد.
به صورت کلی استفاده از ارزش‌های افزوده و بیشترین مزایای کاربردی در هر طرح، موجب جذاب‌تر شدن آن می‌شود و همچنین موجب می‌شود که تعداد محصولات بلا استفاده و یا محصولات دور ریختنی کاهش پیدا کند. این موضوع همان چیزی است که در طراحی پایدار به دنبال آن هستیم.
کاهش تنوع مصالح و مواد به کار رفته
افراد باید تا جایی که امکان دارد بخش‌های مختلفی از محصول را فقط با یک نوع از مواد و مصالح طراحی کنند. مهم‌ترین نتیجه‌ای که از این مورد به دست خواهد آمد، این می‌باشد که بازیافت محصول مورد نظر در آخر کارآمدتر و آسان‌تر خواهد بود.
نکته بسیار مهم این است که به هیچ عنوان نباید برای کاهش تنوع مصالح و مواد به کار رفته در محصولات خود از مواد خطرناک و یا مضر استفاده نمایید. بنابراین در طراحی پایدار تا جایی که امکان‌پذیر است، از مواد غیر قابل بازیافت، سمی و همچنین تجدید ناپذیر نباید استفاده نمود.
بهینه سازی روند تولید
در تولید و طراحی محصول خود باید از روندهایی استفاده کنید که مناسب‌تر می‌باشند. برای نمونه قطعه‌هایی که دارای پیچیدگی کمتری هستند یا حجم آنها کمتر است، جایگزین مناسبی برای قالب‌گیری تزریقی از شیوه شکل دهی در خلأ خواهد بود. با انجام کارهای مشابه می‌توانید به طراحی پایدار کمک زیادی کنید.
طراحی با هدف به روز شدن و ارتقاء
برای تحقق طراحی پایدار پیشنهاد می‌شود که به دنبال طراحی محصولاتی باشید که قابلیت به روز شدن و یا ارتقاء را داشته باشند و با استفاده از تکنولوژی‌ها و پیشرفت‌ها قابل به روز رسانی باشند.
این کار موجب می‌شود که در مواد مصرفی صرفه‌جویی زیادی اتفاق بیفتد و در نتیجه به دنبال آن هزینه‌های تولیدی نیز کاهش پیدا خواهد کرد. با رعایت این موضوع و طراحی پایدار، آیندگان هم می‌توانند طراحی‌های به روز رسانی شده و ارتقاء یافته را مورد استفاده قرار دهند.
سخن تکمیلی
می‌توان با رعایت بعضی از اصول مشخص و سیاست‌های کاری در معماری و طراحی، محیط زیست را تا جایی که امکان‌پذیر است از گزندهای ساختمانی محافظت کرد. این کار شاید سخت به نظر آید، اما در نهایت به طراحی هوشمندانه‌تر، اصولی‌تر و همچنین مطابقت بالاتر با محیط زیست منجر می‌شود.
به راحتی و با رعایت اصول معماری پایدار مانند بهینه سازی مصرف انرژی، برطرف کردن نیاز ساکنین، بهره‌برداری بهینه از مصالح ساختمانی و هماهنگی سازه با محیط می‌توان طراحی پایدار را در معماری پیاده سازی نمود و به این ترتیب از آسیب رساندن به محیط زیست و از بین رفتن منابع انرژی تا حد زیادی جلوگیری خواهد شد و آیندگان نیز به این ترتیب می‌توانند از منابع موجود استفاده کنند.
طراحی پایدار چیست و چگونه در معماری استفاده می‌شود؟
امتیاز سردبیر
مجموع امتیازات
طراحی پایدار چیست؟
