یکی از اختلالات روانی که در کودکان بسیار شایع می باشد، اضطراب است. اختلال اضطراب در کودکان می‌تواند باعث نگرانی و ترس شدید شده و تغییرات زیادی در خواب و خوراک کودک و همچنین گاهی هم خلق و خوی او بوجود بیاورد. بیشتر والدین قادر نیستند که در کودکان خود اضطراب را تشخیص بدهند و یا حتی ممکن است نشانه های اضطراب را مشاهده کنند، ولی آن را نادیده بگیرند. بعضی از والدین هم تصور می‌کنند که با گذشت زمان و سپری شدن دوران کودکی، حتماً مشکل کودکشان خود به خود حل خواهد شد، ولی باید بدانید که اگر اضطراب در کودک را در همان ابتدای کودکی درمان نکنید، ممکن است کودک شما با مشکلات زیادی روبرو شود. اضطراب باعث می شود در هنگامی که کودک با موقعیت های مختلف روبرو شده است، او را ناتوان کند.
احساس اضطراب هم مثل احساسات دیگر گاهی برای فرد مفید است ولی باید بدانید که چه زمانی آن را به عنوان یک اختلال می نامند. به طور کلی می‌توان گفت که ۱۱ نوع اختلال اضطرابی وجود دارد که علائم فکری، رفتاری، روانی و جسمی متفاوتی با هم دارد و در کودکان هم با شکل های مختلفی ظاهر می شود. اختلال خاموشی انتخابی، اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال اضطراب جدایی، اختلال اضطراب فراگیر و اختلال ترس های اختصاصی جزو اختلالات اضطرابی می باشند.
اگر شما بیشتر روزهای ماه و حتی ساعات روز علائم اضطراب را در کودکتان مشاهده کردید، حتماً باید به وجود اختلال اضطراب در کودک شک کنید و با یک متخصص و مشاور که در این زمینه مهارت داشته باشد، مشورت کنید و درمان این اضطراب را به شکل منظم و مرتب پیگیری کنید.
والدین باید حتماً با مشاور، ارتباط زیادی داشته باشند و از او بخواهند که راهکارهای لازم را برای رفتار مناسب با کودک به آنها آموزش بدهد. کودکانی که با اختلالات اضطرابی روبه‌رو هستند، معمولاً از رفتن به مدرسه، مکان های عمومی، فعالیت های گروهی، فعالیت های تفریحی و ورزشی دوری می کنند.
اضطراب در کودکان
برای بیشتر والدین پیش آمده که شاهد اضطراب کودک در تمام سنین باشند. ممکن است این اضطراب کودک برای شما ناراحت کننده و دردناک باشد. گاهی کودک در ذهن خود موقعیت های اذیت کننده و ترسناکی را تصور می‌کند که شاید از نظر شما تهدیدآمیز نباشد. باید این را هم بدانید که بیشتر کودکان و یا حتی بزرگسالان، دچار اضطراب های ناتوان‌کننده و ناشناخته شده و از آن هم رنج می برند که متأسفانه در ظاهر نمی توان آنها را تشخیص داد.
در کودکان مواردی مانند مشارکت نکردن در فعالیت‌های اجتماعی و یا کمبود خواب و یا غیبت از مدرسه می تواند نشانه های اضطراب باشد ولی نمی‌توان به طور کلی یک نسخه برای اضطراب همه کودکان در نظر گرفت. بعضی از تکنیک های تجربی و علمی وجود دارد که باعث می شود شما بتوانید اضطراب را در کودکان خود مدیریت کنید.
انواع اضطراب در کودکان
اضطراب هایی که در کودکان شایع است معمولاً شش اختلال هستند که عبارتند از:
- فوبیا: وقتی فوبیا در کودک تشخیص داده می شود که رویدادهای خاص و یا موقعیت هایی مثل تزریق کردن آمپول یا ارتفاع و یا حتی دیدن عنکبوت، باعث ترس در کودک شده و کودک به شدت از آن اجتناب می‌کند.
- فوبیای اجتماعی: فوبیای اجتماعی به حالتی می گویند که کودک می ترسد و خجالت می کشد از اینکه دیگران به او با دید منفی نگاه کنند. کودکانی که دچار این اختلال هستند، نمی توانند به راحتی با دیگران صحبت کرده و در اجتماع حاضر شوند و معمولاً در پیدا کردن دوستان با مشکل روبرو می شوند.
- اختلال اضطراب فراگیر: این اختلال وقتی در کودک تشخیص داده می شود که کودک نگرانی‌های غیر واقعی در مورد اتفاقات دارد، کودک ممکن است نگران گذشته خود در مورد محبوبیت بین دوستان و یا عملکرد در مدرسه باشد.
- اختلال استرس بعد از سانحه: اختلال استرس بعد از سانحه، احتمال دارد به دلیل یک واقعه آسیب زا مثل تجربه یک اتفاق تهدید کننده و یا دیدن خشونت شدید و یا حتی تصادف، برای کودک به وجود بیاید و علائم آن هم می تواند مشکل در تمرکز، تحریک پذیری، کم خوابی و یا پرخوابی باشد.
- اختلال وسواسی جبری: کودکی که دچار این اختلال شده باشد ناخواسته افکاری در مورد میکروب ها و کثیفی دارد. برای اینکه این افکار را متوقف کند، اعمالی مانند تکرار در شمارش و تکرار در شستن دست ها انجام می دهد.
- اختلال اضطراب جدایی: این اختلال معمولاً در کودکان شایع است و به شکل پریشانی و ترس دور شدن از والدین دیده می شود. کودکان خردسال که دچار این اختلال می شوند، نمی توانند این موضوع را درک کنند که والدین چرا آنها را ترک کرده و چه زمانی پیش آنها برمی گردند ولی کودکان بزرگتر معمولاً می ترسند که وقتی از والدین دور می شوند، اتفاق بدی برای آنها رخ بدهد.
دلایل بروز اختلال اضطراب در کودکان چیست؟
به وجود آمدن این اختلال در کودک می تواند به دلایل مختلفی باشد که مهمترین آنها عبارتند از:
- شرایط زندگی: به وجود آمدن موقعیت های زیادی در زندگی کودک باعث می شود در رفتار او تأثیر بگذارد مانند قرار گرفتن در شرایط استرس زا، مورد اذیت و آزار و حتی خشونت قرار گرفتن، مشاهده خشونت، از دست دادن والدین و یا یک عزیز، بیماری و… می‌تواند باعث شود کودک دچار اضطراب و استرس شود.
- ژنتیک: در صورتی که یکی از والدین مضطرب باشند و یا دچار اختلالات اضطرابی باشند، ممکن است فرزند هم به این اختلال مبتلا شود.
- اختلال ناقل عصبی مغز: اگر یکی از ناقل ها در مغز کودک دچار عدم عملکرد و یا اختلال عملکرد شوند باعث اضطراب در کودک خواهد شد.
- رفتار هایی که به کودک آموخته می شود: ممکن است اعضای خانواده طوری با کودک رفتار کنند که باعث شود کودک رفتار های اضطرابی را از خود بروز دهد.
پرستار و مراقبت کودک چگونه می توانند به کودک مضطرب کمک کنند؟
پرستار و والدین باید به کودک کمک کنند تا عصبانیت و احساس اضطراب را در خود از بین ببرد و با آن مقابله کند. برای این منظور باید به موارد زیر توجه کنید:
۱- وقتی کودک با احساسات اضطرابی خود مقابله می‌کند شما باید از او قدردانی کنید و به او فرصت دهید تا فعالیت های مثبت را در خود بیشتر کند. این کار به کودک شما کمک خواهد کرد تا برای مقابله کردن با رویدادهای زندگی، تشویق و ترغیب شده و با گذشت زمان بتواند با کسب مهارت، اضطراب خود را کم کند.
۲- وظیفه والدین و پرستار این است که برای کاهش اضطراب کودک، به او کمک کنند که با ترس خود مقابله کند. مثلاً اگر کودک می ترسد که به پزشک مراجعه کند، باید وقتی می خواهید به پزشک مراجعه کنید، از قبل به کودک خبر ندهید. زیرا ممکن است کودک دچار اضطراب شدید شود. باید این زمان را کوتاه کرده و وقتی نزدیک مراجعه به پزشک شد، به او بگویید که می خواهید به نزد دکتر بروید.
۳- حتماً باید با کودک خود همفکری کنید و اگر کودک در مورد ترس های خود با شما صحبت کرد، به جای سرزنش کردن راهکار مناسبی به او نشان دهید. مثلاً ممکن است کودک نگران باشد که در هنگام رفتن به مدرسه، شما چه کار می کنید و چه اتفاقی می افتد؟ باید به او اطمینان بدهید که با اولیاء مدرسه در ارتباط بوده و دورا دور مراقب او هستید.
۴- برای اینکه علائم اضطراب را در کودک کنترل کنید، بهتر است از روش های صحیح استفاده کنید. روش های زیادی وجود دارد که به پرستار و والدین کمک خواهد کرد که علائم اضطراب را در کودک کنترل کنند. والدین هم باید قادر باشند در شرایط خاص و استرس زا به راحتی آرامش شان را حفظ کنند. البته حفظ آرامش به این معنی نیست که شما نمی توانید نگران و مضطرب شوید، بلکه باید طوری رفتار کنید که کودک متوجه اضطراب شما نشود و بداند که شما هم می توانید اضطراب خود را مدیریت کنید.
راهکارهای مهم برای کاهش اضطراب کودکان
اگر کودک شما دچار اختلال اضطراب شده است می توانید با به کارگیری راهکارهای زیر به او کمک کند تا اضطراب خود را کاهش داده و آن را کنترل کند:
- به کودک خود بیاموزید علائم اضطراب را تشخیص بدهد و بداند که چه چیزی باعث اضطراب و استرس او شده است.
- مدیریت استرس را به کودک یاد داده و از او بخواهید در صورت لزوم از شما هم کمک بگیرد.
- معمولاً کودکان در سنین مختلف از انجام کارهای تکراری روزانه، اعتمادبه‌نفس می گیرند، پس سعی کنید تغییری در زندگی روزمره کودک ایجاد نکنید.
- اگر کودک شما به علت حوادث ناگوار مثل جدایی و یا حتی مرگ یک عزیز، دچار اضطراب و استرس شده است، باید احساسات او را درک کنید و بهترین برخورد را با او داشته باشید.
- در صورتی که تصمیم گرفته اید مدرسه و یا منزل کودک را تغییر دهید، باید ابتدا با او صحبت کرده و برای ایجاد تغییر او را آماده کنید و سعی کنید خودتان هم مضطرب و پریشان نباشید.
- با کودک تکنیک های ساده و راحت را تمرین کنید. مثلاً برای اینکه ریلکس باشید می توانید ۳ بار نفس آهسته و عمیق بکشید.
- بعضی مواقع می توان از تکنیک پرت کردن حواس استفاده کرد. کودکان خردسال معمولاً به راحتی با پرت کردن حواس اضطراب خود را فراموش می کنند مثلاً اگر برای رفتن به مهد کودک، دچار اضطراب شده، شما می توانید با رنگ ماشین ها حواس او را پرت کنید.
سخن پایانی
اختلال اضطراب در کودکان ممکن است در هر سنی برای آنها به وجود بیاید. در اکثر مواقع این اختلال گذرا بوده و مشکلی را ایجاد نمی‌کند ولی اگر متوجه پایدار بودن و مداوم آن شدید، باید بدانید که ممکن است اختلال اضطراب در امور روزمره کودکتان اختلال به وجود بیاورد، پس لازم است که حتماً با یک روانشناس کودک مشورت کنید زیرا گاهی این اضطراب ها بر تحصیل کودکان هم تأثیر می گذارد و می تواند آینده او را به خطر بیندازد.
دلایل اختلال اضطراب در کودکان چیست؟
امتیاز سردبیر
مجموع امتیاز
پرستار و مراقبت کودک چگونه می توانند به کودک مضطرب کمک کنند؟
