اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان چیست و چگونه باید آن را کنترل کنیم؟

اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان یکی از شایع ترین اختلالاتی است که در آن کودک رفتارهایی مانند عصبانیت های مکرر، رفتار های پرخاشگرانه عمدی و مقابله جویانه و همچنین عدم تحمل دستورات را از خود بروز می دهد. این کودکان معمولاً در مقابل همه افراد این رفتارهای نافرمانی را از خود نشان خواهند داد، در مقابل هم بازی ها، معلمان و والدین خود، می‌خواهند به وسیله این رفتار است از تسلط پیدا کردن دیگران در خود جلوگیری کنند.

علائم این بیماری ممکن است در نوجوانان هم دیده شود و اگر به موقع آن را درمان نکنید، احتمال دارد که در بزرگسالی هم فرد با مشکلات زیادی روبرو شود. این رفتارهای هنجارشکنانه در تمام کودکان در سنین مختلف دیده می شود. در صورتی که این رفتارها تکرار شده و یا شدت زیادی داشته باشد باید برای درمان آن اقدام کنید. کودکانی که دچار این اختلال شده اند قادر به کنترل احساسات خود نبوده و به همین دلیل در رابطه با همسالان خود دچار مشکل می شوند و معمولاً دوستان خود را با رفتارهای ناهنجارانه ناراحت می کنند. آنها به طور معمول علاقمند به شرکت در فعالیت ها و بازی های گروهی نیستند و در صورتی هم که در این اجتماعات شرکت کنند، بعد از مدتی به دلیل مشاجره و بحث با کودکان دیگر، از جمع خارج می شوند.

اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان چیست؟

اختلال نافرمانی یک نوع اختلال رفتاری در کودکان است که می توان گفت مجموعه‌ای از رفتارهای لجبازی، نافرمانی، خشونت و خشم می باشد که فرد در مقابل اشخاصی که در موضع قدرت می باشند، از خود نشان می دهد. کودکانی که دچار این اختلال هستند به واکنش های دیگران شدیداً حساس هستند و نمی توانند دستورها و درخواست های دیگران را بپذیرند و به همین دلیل با آن مقابله کرده و شروع به نافرمانی و بحث می کنند.

معمولاً کودکان در جمع دوستانه و یا حتی در سنین بالاتر هم باهمکاران دچار مشکلات زیادی می شوند. اگر این رفتار ها در کودک گذرا باشد، مشکلی ایجاد نمی کند ولی در صورتی که ۶ ماه به شکل پایدار ادامه داشت، باید حتماً به صورت یک اختلال رفتاری به آن نگاه کرد. گاهی ممکن است این کودکان در جمع دوستان و یا جمع های دیگر، رفتاری مناسب و طبیعی داشته باشند ولی در حضور والدین رفتارهای نافرمانی را با شدت زیاد از خود بروز می دهند.

چه کودکانی بیشتر در معرض رفتار نافرمانی مقابله ای قرار می‌گیرند؟

رفتارهای نافرمانی مقابله ای معمولاً در پسران نسبت به دختران بیشتر است ولی به طور کلی می توان گفت کودکانی که دچار اضطراب و یا اختلالات روحی هستند و یا حتی کودکانی که به بیش فعالی دچار شده‌اند، بیشتر از کودکان دیگر در معرض این رفتار قرار می گیرند.

دلایل رفتار نافرمانی مقابله ای در کودک چیست؟

طبق تئوری یادگیری، عنوان شده است که نشانه های منفی در این رفتار را ممکن است کودک با آموزش یاد بگیرد و به دلیل تقویت منفی، این رفتار شدت پیدا کند. تقویت منفی باعث خواهد شد که کودک هر چیزی را که می خواهد با انجام رفتارهای نافرمانی خود بدست بیاورد.

در تئوری پیشرفته هم دلایل بروز این رفتار، در یادگیری استقلال کودک از والدین خود در دوران کودکی می باشد.

اختلال نافرمانی مقابله ای چه نشانه های دارد؟

کودکانی که دچار اختلال نافرمانی مقابله ای شده اند، معمولاً نشانه هایی از خود بروز می دهند که شما با مشاهده آنها متوجه این اختلال در کودک می شوید. مهمترین علامت های این اختلال عبارتند از:

• کودک معمولاً بد اخلاق بوده و حتی بدون دلیل هم شما متوجه بد اخلاقی او می شوید.
• به صورت مداوم با دستورات و نظرات اطرافیان مخصوصاً والدین مخالفت می کند.
• مقررات و قوانین خانه را زیر پا می گذارد، هر چند که معمولاً از آنها آگاه است.
• به خاطر اشتباهات خود دیگران را مقصر شمرده و آنها را سرزنش می کند.
• با دیگران تند برخورد کرده و خشونت را در لحن صحبت آنها می بینید.
• این کودکان معمولاً بسیار کینه توز هستند.
• کودک نمی تواند احساس خشم خود را به راحتی کنترل کند و با دیگران مخصوصاً دوستان و یا حتی والدین درگیر می شود.
•  این رفتارهای نافرمانی مکرراً اتفاق می افتد.
• کودک دائماً با بزرگترها بحث و گفتگو کرده و بد اخلاقی می کند.
• کودکی که به اختلال نافرمانی مقابله ای دچار شده، معمولاً کارهایی را که از او می‌خواهند انجام نمی دهد.
• این کودکان تلاش می کنند که با رفتار خود بزرگسالان و دیگران را ناراحت و اذیت کنند.
• آنها بی ادب و عصبانی هستند.

معمولاً رفتارهای نافرمانی را شما در کودکان دو سه ساله و یا حتی در دوران نوجوانی مشاهده می کنید که گاهی هم طبیعی است. ممکن است موقعیت هایی مانند گرسنگی، خستگی و یا حتی فشارهای روانی باعث رفتارهای نافرمانی و پرخاشگرانه در نوجوانان شود. ولی این رفتارها در کودکان بیشتر از دیگران دیده شده و گاهی باعث می شود که کودک با قوانین، نظم مدرسه و نظم خانه مخالفت کند و این کار او باعث به هم خوردن روابط دوستانه او خواهد شد. دقت کنید که این اختلال هم مثل اختلالات روانی دیگر قابل پیگیری و همچنین درمان است. پرستار و والدین باید حتماً به انجام دوره های درمانی این کودکان توجه کنند.

چگونه می توان با رفتارهای نافرمانی در کودک مقابله کرد؟

والدین و پرستار کودک باید بتوانند رفتارهای کودک را به راحتی کنترل کرده و قبل از اینکه شدت پیدا کند، برخورد مناسبی با آن داشته باشند تا از ایجاد این اختلال در کودک جلوگیری کنند. برای این کار باید به موارد مهمی توجه کنند:

• برای کاهش و رفع این مشکل باید ابتدا ببینید چه عاملی باعث شده که کودک شما این رفتار را از خود بروز دهد. والدین معمولاً الگوی رفتاری کودک هستند و اگر رفتارهای نافرمانی و پرخاشگرانه در کودک ایجاد شود، احتمال دارد از والدین الگوبرداری کرده باشد پس با کاهش این رفتارها در خود، می توانید از بروز آن در کودکان جلوگیری کنید.
• کودک خود را به رفتارهای مثبت تشویق کرده و بر رفتارهای منفی او تمرکز نکنید.
• دیده شده که معمولاً والدین برای تربیت کودک خود، با یکدیگر اتفاق نظر ندارند. رفتار والدین باید برای کودک الگو باشد.
• سعی کنید تا جایی که امکان دارد با کودک دعوا و بحث نکرده و نظرات خود را به کودکتان تحمیل نکنید.
• برای خانه خود قوانین مشخصی را اعلام کرده و حتماً برای کسی که این قوانین را زیر پا می‌گذارد، عواقبی را تعیین کنید. اگر کودک شما قوانین خانه را رعایت نکرد، حتماً نسبت به او با قاطعیت برخورد کنید.
• با همفکری کودک‌تان، برای او یک برنامه روزانه آماده کنید.
• قبل از این که کودکتان را سرزنش کنید، به او آموزش بدهید.
• اگر کودک به غیر از نافرمانی، دچار بیش فعالی هم باشد نباید برای رعایت نکردن نظم به او سختگیری کنید.
• کودک را تشویق کنید که به فعالیت‌های بدنی بپردازد زیرا انجام ورزش به طور منظم باعث می شود کودک بتواند خشم خود را کنترل کرده و از پرخاشگری دوری کند.
• باید خشم خودتان را تا حد امکان کنترل کنید و وقتی عصبانی هستید کاری نکنید که کودکتان از شما بترسد. در هنگام خشم نفس عمیق کشیده و طوری رفتار کنید که باعث نشود رفتار منفی در کودکتان بیشتر شود.
• یک کلمه باید در هنگام عصبانیت داشته باشید. مثلاً گفتن جملاتی مانند: «بس کن» «کافی است» «خسته شدم» باعث می شود کودک به ادامه کار خود تشویق شود ولی یک کلمه رمز بین کودک و شما می تواند برای تان کنترل کودک را آسان کند. مثلاً کلمه «بادکنک قرمز»، از کودک خود بخواهید وقتی این کلمه را می‌گویید دیگر کار خود را انجام نداده و حتی اگر او هم می‌خواهد احساسات خود را به شما بگوید از این کلمه استفاده کند.
• سعی کنید همیشه رفتارهای خوب و مثبت کودک را ستایش کنید. اینکار به زیاد شدن اعتماد به نفس کودک شما کمک خواهد کرد.
• اگر رفتار ناپسندی دارید، حتماً او را تغییر دهید زیرا نگرش شما و یا احساسات منفی تان می تواند در رفتارهای منفی کودک تأثیر بگذارد.
• سعی کنید در هنگام تعامل با کودک، قابلیت ها و توانایی های او را با نکات منفی رفتاری کودک، در ذهن خود جایگزین کنید.

روش های درمانی در اختلال نافرمانی مقابله ای کودکان

برای درمان اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان چند نوع درمان وجود دارد که شما را با آنها آشنا خواهیم کرد:

• درمان رفتاری – شناختی: در درمان رفتاری – شناختی، کودک شما یاد می گیرد که مشکلات و مسائل را به صورت ساده و مناسب حل کند و همچنین کودک یاد می گیرد که عصبانیت و خشم خود را کنترل کند.
• خانواده درمانی: در روش خانواده درمانی تغییرات زیادی در خانواده ایجاد می شود و به این وسیله مهارت برقراری ارتباط در بین اعضای خانواده، به آنها آموزش داده می شود.
• خانواده هایی که کودک نافرمانی دارند معمولاً روابط منفی بین والدین و کودک ایجاد می‌شود. به همین دلیل خانواده هم باید مهارت های لازم را بیاموزد.
• گروه درمانی: در این روش کودک مهارت هایی را می آموزد که در آن می تواند با دیگران ارتباط برقرار کند.
• دارو درمانی: معمولاً برای کودکانی که دچار اختلال نافرمانی مقابله ای هستند، جهت درمان از دارو استفاده نمی کنند، ولی اگر کودک اختلالات دیگری هم داشته باشد مانند بیش فعالی، لازم است از دارو هم برای درمان استفاده شود.