تکنیک های درمانی بی اختیاری ادرار در سالمندان

بی اختیاری ادرار می تواند اثرات خیلی بدی بر روان و جسم سالمند بگذارد. با شیوع عفونت های ادراری، زخم بستر و همچنین زمین خوردن هایی که باعث شکستگی لگن و ران می شود، می تواند ایجاد بی اختیاری ادرار در سالمندان کند. دانستن دلایل انواع بی اختیاری ادراری، کمک زیادی به درمان آن خواهد کرد.

بی اختیاری ادرار در سالمندان

امروزه نیمی از سالمندان درگیر مشکل بی اختیاری ادرار هستند. این موضوع بر زندگی آنها تأثیر زیادی گذاشته و باعث کم شدن اعتماد به نفس و همچنین کم شدن مشارکت های اجتماعی سالمندان می شود. مخصوصاً سالمندانی که می خواهند تنها و مستقل زندگی کنند، در صورت داشتن بی اختیاری ادرار با مشکلات زیادی روبه رو خواهند شد. معمولاً بی اختیاری ادرار با مراجعه به پزشک و همچنین تغییر دادن سبک زندگی، درمان می شود. امروزه به دلیل پیشرفت علم، درمان بی اختیاری ادرار هم پیشرفت زیادی داشته و با توجه به دلایل این اختلال، از روش‌های زیادی برای رفع آن استفاده می کنند. ابتدا شما را با انواع بی اختیاری ادرار در سالمندان آشنا می کنیم:

بی اختیاری ادرار گذرا

بی اختیاری ادرار شامل مواردی می شود که دلایل آن گذرا و موقت است و با رفع آن، مشکل بی اختیاری ادرار هم برطرف می شود. حدوداً ۳۰ الی ۵۰ درصد از بی اختیاری های ادرار در سالمندان جزو بی اختیاری ادرار گذرا است که معمولاً این سالمندان در بیمارستان بستری می شوند. اثر متقابل بین سیستم ادراری و همچنین همه ارگانها در سالمندان، باعث می شود که شیوه ادرار کردن سالمند تغییر کند.

یکی از بیماری هایی که در سالمندان بسیار شایع است، نارسایی قلبی می باشد. بیمارانی که دارای مشکل نارسایی قلبی هستند به دلیل این بیماری، ادرار های شبانه آنها افزایش پیدا می کند.  تمام چیزهایی که باعث می شوند نارسایی قلبی در سالمند بیشتر شود، باعث افزایش ادم و تولید بیشتر ادرار شبانه و یا بی اختیاری ادرار در خواب خواهد شد .

سالمندانی که دچار دردهای استخوانی و مفصلی هستند، توانایی حرکت سریع را ندارند و به دلیل اختلال حرکتی نمی توانند به سرعت خود را به دستشویی برسانند، به همین دلیل دچار بی اختیاری فوریتی ادراری خواهند شد. دلایل دیگری هم مثل داروهایی که برای فشار خون استفاده می شود، دیابت کنترل نشده، یبوست و عفونت ادراری در افراد سالمند باعث بی اختیاری ادراری گذرا می شود که در صورت درمان شدن این موارد، بی اختیاری ادراری گذرا هم برطرف می شود.

بی اختیاری ادرار پایدار

بی اختیاری ادرار پایدار در سالمندان انواع مختلفی دارد و معمولاً از جهت تقسیم بندی و تعریف مانند بی اختیاری ادرار در جوانان است:

۱- بی اختیاری ادرار فوریتی

یکی دیگر از انواع بی اختیاری ادرار که در سالمندان بسیار شایع است، بی اختیاری ادرار فوریتی می باشد. با زیاد شدن انقباضات غیر ارادی عضلات مثانه، این مشکل در سالمندان ایجاد می شود. این انقباضات که غیر ارادی هستند معمولاً به دلیل اختلال در خونرسانی به مثانه فرد و گاهی به بقیه اعضای لگنی در سالمند، ایجاد می شود. دلیل دیگر این انقباضات غیر ارادی، هماهنگی و آشفتگی است که در ارتباطات میان عصبی و سلولی وجود دارد.

بعد از سکته مغزی بی اختیاری ادرار بسیار شایع است و معمولاً ۷۰ درصد اشخاصی که دچار سکته مغزی می شوند به بی اختیاری ادرار فوریتی هم دچار می شوند. البته بعضی از بیماری ها که در سالمندان شیوع زیادی دارد مثل تنگی کانال نخاعی، آلزایمر و پارکینسون هم می تواند فرد را به بی اختیاری ادراری فوریتی دچار کند که به دلیل زیاد شدن انقباضات غیر ارادی در مثانه می باشد.

۲- بی اختیاری ادرار استرسی

دومین نوع بی اختیاری ادرار که زیاد هم در سالمندان شایع است بی اختیاری ادرار استرسی می باشد که در هنگام عطسه، سرفه و یا فشارهای شکمی، ریزش ادرار انجام می شود. این بی اختیاری ادرار معمولاً به دلایل مختلفی در زنان و مردان سالمند رخ می دهد.

زنان سالمند ممکن است به دلیل آسیب هایی که در هنگام زایمان و حاملگی به عضلات و تاندون های نگهدارنده احشا  لگن وارد شده، به این مشکل دچار می شوند. البته با افزایش پیدا کردن سن، قدرت عضلانی فرد در عضلات کف لگن کم شده و باعث تشدید شدن بی اختیاری استرسی ادرار می شود. در مردان هم به دلیل آسیب های اسفنکتری که به علت جراحی های پروستات انجام می شود، بی اختیاری ادرار استرسی ایجاد می شود.

۳- بی اختیاری ادرار لبریزی

بی اختیاری ادرار لبریزی به دلیل ضعف انقباض شدید در عضلات مثانه ایجاد می شود و مهمترین دلیل آن هم دیابت کنترل شده و بروز بیماری‌هایی مانند دیابتیک سیستوپاتی می باشد که این بیماری باعث انقباض در عضلات مثانه می شود. یکی دیگر از دلایلی که باعث ایجاد این مشکل در سالمند می شود مسدود شدن مسیری است که ادرار از مثانه، خارج می شود.

آقایانی که دچار بزرگی پروستات شده و آن را درمان نکرده اند و یا حتی دچار تنگی گردن مثانه می باشند، ممکن است به بی اختیاری ادرار لبریزی دچار شوند و خانم ها هم به دلیل تنگی مجرای ادرار، انسداد ادراری و یا افتادگی مثانه و رحم ممکن است دچار این مشکل شوند. اگر انسداد ادراری را درمان نکنند باعث بی اختیاری ادرار لبریزی خواهد شد.

درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان

به طور کلی می توانیم بگوییم که در درمان بی اختیاری ادرار، پزشک ابتدا از روش های ساده و غیر تهاجمی استفاده می کند:

1. آموزش دادن کنترل مثانه به بیمار
2. تمرینات برای عضلات لگن
3. بیوفیدبک
4. تمرین و تکنیک هایی جهت تخلیه مثانه
5. تغییر دادن سبک زندگی برای کنترل بی اختیاری ادرار
6. مدیریت کردن مصرف مایعات

۱- آموزش دادن کنترل مثانه به بیمار

سالمندان می توانند با تمرینات مناسب به مرور زمان ادرار را در مثانه خود حفظ کنند. این تمرینات بوسیله پزشک به بیمار آموزش داده می شود.

۲- تمرینات عضلات لگن

یکی از تمریناتی که با آن می توان عضلات لگن را تقویت و کنترل کرد، کگل است که پزشک آن را به بیماران توصیه می کند. عضلاتی که در این تمرین استفاده می شوند، همان عضلاتی می باشند که برای توقف ادرار منقبض خواهند شد. وقتی این عضلات تقویت شوند به سالمند کمک خواهند کرد تا بتواند برای مدت بیشتری ادرار را در مثانه نگه دارد. پزشکان توصیه می کنند که بیماران تعداد و دفعات معینی را در روز به این تمرین بپردازند و عضلات را منقبض کرده و سپس آنها را رها کنند. این تمرینات کمک زیادی به درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان می کند.

۳- بیوفیدبک

در روش بیوفیدبک سیگنال هایی فرستاده می شود که به سالمند کمک می کند عضلات را حس کند و آنها را تقویت کند. بعد از انجام چند جلسه بیوفیدیک، بی اختیاری و تکرر ادرار در سالمندان کاهش پیدا خواهد کرد.

۴- تمرین و تکنیک هایی جهت تخلیه مثانه

در این تمرینات سالمند باید در ساعات معینی ادرار خود را تخلیه کند. پرستار سالمند باید به او کمک کند تا بتواند الگوی معینی از زمان را در طول روز برای تخلیه ادرار ایجاد کند تا قبل از اینکه ادرار سالمند سرازیر شود به دستشویی برود.

۵-  تغییر دادن سبک زندگی

معمولاً سالمندان در صورتی که رژیم غذایی خود را تغییر دهند تا حد زیادی می توانند بی اختیاری ادرار را کنترل کنند:

•  مصرف کافئین و الکل را محدود کنند.
•  نوشیدنی هایی که دارایی کافئین و الکل است می تواند باعث بی اختیاری ادرار شود.
• غذاهای پر ادویه و مرکباتی که اسید زیادی دارند و همچنین نوشیدنی‌های گازدار باید در رژیم غذایی بیمار محدود شود.

۶- مدیریت کردن مصرف مایعات

سالمندان معمولاً در طول روز ۶ تا ۸ لیوان آب و یا مایعات نیاز دارند ولی قبل از اینکه در این مقدار تغییر داده شود حتماً باید با پزشک سالمند مشورت کنید.

روش های درمانی دیگر برای کنترل بی اختیاری ادرار

اگر روش هایی که گفتیم نتوانست بی اختیاری ادرار را در سالمندان رفع کند، در آن صورت باید پزشک درمان های لازم را انجام دهد.  موارد دیگری هم برای برطرف کردن بی اختیاری ادرار باید مورد توجه سالمندان را بگیرد که می توان گفت بلند نکردن اجسام سنگین و عدم استعمال دخانیات جزو این موارد است.

پزشکان برای درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان داروهای مختلفی را برای او تجویز می کنند. بعضی از این داروها کمک می‌کند عضلات مثانه شل شده و تخلیه به طور کامل انجام شود. بعضی از داروها هم باعث منقبض شدن مجاری ادرار و مثانه می شود تا نشت ادرار کاهش پیدا کند. البته این دارو ها معمولاً دارای عوارضی هم هستند که ممکن است برای سالمند ایجاد مشکل کند. مانند مشکلات بینایی و خشکی دهان.

معمولاً پزشکان برای خانم ها از داروی تامپون استفاده می کنند. یکی دیگر از روش هایی که می تواند به بی اختیاری ادرار در سالمندان کمک کند، جراحی است. از جراحی معمولاً وقتی استفاده می کنند که مثانه در بدن بیمار جابجا شده باشد و یا به دلیل بزرگ شدن پروستات، مجاری ادرار مسدود شده باشد، آنگاه پزشک مجبور به جراحی است. گاهی جراح متخصص، با جراحی مجاری ادرار، این مجاری را باریک تر کرده و از نشت ادرار جلوگیری می کند.